Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 0 4 Belirsizin Bilimleri
çok iddia, hiçbir rasyonel temele sahip değildir. Bunların doğrulanmak
için gerektirdiği deneyler, özellikle insan bilimlerinde
teknik olarak gerçekleştirilemez niteliktedir; zira bu deneyler
çok büyük sayıda insan veya nesne bütünlerinin (örneklemler)
uzun bir süre boyunca çözümlenmesini ve incelenmesini
gerektirirler. Bu iddialar, bilimsel evrene ait değildir ama toplum
tarafından öyle zannedilmektedir; bunların bilimselliği
sahtedir (pseudo-scientifique).
d. Deneyin gücü, insan bilimlerinde, yukarıda gördüğü
müz üzere sadece gerekli olanakların ve örneklemlerin büyüklüğü
nedeniyle değil, aynı zamanda deontolojik nitelikteki
nedenler dolayısıyla da sınırlıdır; etkisi gittikçe artacak gibi
görünen deontolojik kaygılar, deneysel yöntemle hakikatin
araştırılması ile aynı düzlemde yeralmamaktadır.
Demek ki, rasyonel olarak bilinebileceği düşünülebilecek
ve önemli olan, ancak deneysel araştırmaya yasaklanmış birtakım
alanlar vardır. Bu alanlar, yakın bir gelecekte daha da artacak
gibi görünmektedir.
7) Öyle görünüyor ki, insanın dünyayı tanıma iradesi içe
sinde, dünyayla arasındaki bilimsel ilişkide üç düzey ayırdetmek
gerekmektedir:
a. Güçlü etkileşim: Bunun en iyi örneği, klasik bilimsel
deney, örneğin laboratuvar deneyidir. Burada dünyanın parçalarına
dokunmak/müdahale etmek, araştırmacının bu edimine
göre dünyanın nasıl değiştiğini görmek, buradan örneğin korelasyon
aracılığıyla, birtakım kurallar ve yasalar çıkarmak yoluna
gidilmektedir.
b. Zayıf etkileşim: Burada etkin seyirci konumundaki insanın
gözlemi söz konusudur. Gözlemci, dünyayı temaşa etmekte,
not tutmakta, ilişkileri, bağlantıları ve imgeleri kavramakta
ve gördüğü olguların bir yorumunu oluşturmaya ve bu olguların
sürekliliğinden emin olmaya çalışmaktadır. Bu, alan
çalışmasında gözlem istatistiğidir; gözlemci, belleğiyle, not defteriyle,
anket fişleriyle ve tutarlılık kaygısıyla orada olmaktadır;
başka bir şey yapmamaktadır. Bu bakan-gözlemcinin varlığının,
ne kadar kenarda kalmaya gayret edilse de, çevreyi etkilediğini
gösteren pek çok örnek vardır (fotoğraf avcılığı, etnolojik