Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bir Epistemolojisi: Mantıklar ve Alt Mantıklar 1 2 5
!>. Görsel Bir Alt-Mantığın Bazı Kavramları
Murada zihnin, kendi dışındaki olguları kavrayışında ve işleyişinde
gözlenen ve ifade edilebilir nitelikteki birtakım düzenliliklere
alt-mantık adını veriyoruz. Alt-mantık kuralları, sadece
insan zihninin biçimsel olarak düşünmeye gerekli zamana ve
i s (.eğe sahip olduğunda işleyen formel akıl yürütme yasalarından
nedenselliğin kıyas zincirleri boyunca sınırsız yayılımı, üçünı
ı'i şıkkın olanaksızlığı ilkesi, geçişlilik (transitivite) ilkesi, v b - az
veya çok bağımsızdır. İnsan zihninin salt mantıksal rasyonelliğe
)>,öre işlediği tüm durumlar, yaşamın gerçek durumlarının çok
küçük bir kısmıdır; ama bu, zihnin, durumun öğelerine, düzenli
ve öngürülebilir bir tarzda karşılık vermediği anlamına gelmez.
Özellikle imajların algılanışı alanında geçerli, bazı alt-man-
I ık yasaları ortaya konabilir:
1) Merkezilik Yasası: Bir resmin merkezinde yer alan öğeler,
kenarlardakilerden daha önemlidir.
2) Korelasyon Yasası: Korelasyon daima bir nedensellik
sayıltısıdır: Eğer A, B'ye yakınsa, A ve B nedensel bir ilişki içindedirler;
A, B'nin veya B, A'nın kısmi nedenidir.
3) Geçişsizlik Yasası: Eğer A, B'yi, B, C'yi ve C de D'yi içeriyorsa,
bu, A'nm da C'yi içerdiği anlamına gelmez.
4) Nedenselliğin Dizilerle Genişletilmesi Yasası: Eğer A, B'yi, B,
C'yi ve C de D'yi içeriyorsa, A'nm B'yi içermesi olgusu, sadece
A. ve B'nin varolmasına kıyasla, daha apaçıktır, daha doğrudur.
5) Sonsuzluk Yasası: Sınırlı bir obje dizisi eğer dizideki tüm
objeler özdeşse ve bu dizi en azından birbirine bitişik üç terim
içeriyorsa, insan zihni, bu diziyi sınırsız algılama eğilimindedir;
birbirinin aynı veya benzer obje sayısı 7'den çoksa, dizinin
sonsuzluğu kavramı oluşur.
6) Karmaşıklığı Algılama Yasası: Bir bütün içinde, birbiriyle
bağlantıları farklı nitelikte olan öğelerin sayısı 7'den büyükse,
bilincimizde, bir karmaşıklık kavramı oluşur (Miller Kuralı).
Aslında, bu kavram, insan zihni, kendine sunulan öğelere
hemen anında hâkim olmaya kendini yetersiz hissettiği ve
/aman alacak bir algoritmaya başvurma, yani sayma zorunluluğu
duyduğu anda ortaya çıkar.