Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Doğası Gereği Bilinemez Olan 9 3
lecek ve bu görüşlerin uygulanmasına gerçek engel, teknik bir
kapasite yetersizliğinden çok bunu yapma iradesinin olmaması,
yani, insanın -coğrafi veya jeolojik anlam da- doğal dünya
ile ilişkisinin bazı sınırlarının ötesinde hiçbir şey yapmama
yönünde etkin bir irade gösterilmesi olacaktır; bu da yine deneye
dayalı bir bilimsel düşüncenin gelişimine bir sınır çizmektedir.
Diğer başka bilimlerin yanı sıra coğrafya, her şeyden önce
bir gözlem bilimidir. Coğrafya, yavaş yavaş, bazen demografiyle
karışan kısmi verilerden hareketle birtakım genel biçimlerin
ortaya çıkışına ve istatistiğe dayalı bir dizi görüş getirmiştir
ve kendi ölçeğinde deneylerle, gözlem bilim i olmaktan
teknolojiye geçebileceği anda, insan doğasının içinden gelen ve
onu kendiliğinden bundan vazgeçiren birtakım engellerle karşılaşmıştır.
Büyük nükleer çalışmaların ortaya koyduğu örnek, bu açıdan
en göze çarpan örneklerdendir. Ancak 1970'lere doğru,
Mohole'nin yolculuğu gibi başka örnekler de vardır.
Oysa gerçekten bir deneysel coğrafya yönündeki telkinler
hiçbir zaman bu kadar zengin olmamıştır. Dar bir gözlenebilirlik
çerçevesinde kalan incelemelerde coğrafyacının, faktör analizini
kullanması konusunda ne kadar az düşünülmüş ise, yeni
birtakım coğrafi disiplinlerde (örneğin tematik haritacılık, kurgusal
temsillerin yeniden inşası, yeryüzünün isteyerek deformasyonu,
bazı alanların kurgusal olarak yoğunlaştırılması
veya genişletilmesi gibi çalışma alanları), şeylerin gerçekliğiyle
değil, bu şeylerin temsillerinin ince oyunlarıyla ilgili (Rimbert)
kavramlar üzerinde bir tür "görmek için" denemeler veya
deneyler de, o kadar çok yapılmıştır.
İzdüşümsel (eidetique) varyasyon, anamorfoz, verilerin
yeniden kodlanması ve Gedankenexperiment gibi tekniklerin,
yaratıcılığın, keşfin bilimi olan heuristik alanında çok kullanıldığını
biliyoruz. Zihni imgelemeye iten bu teknikler, olabilirler
alanına göndermekte ve bu alanlar gerçekleştirilmeyi beklemektedir.
Şeyler arasında veya insanlarla şeyler arasında yeni
ilişkiler önermekte ve gerek çevre bilimlerinde, gerek insan
bilimlerinde temel bir rol oynamaktadırlar.