Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 0 8 Belirsizin Bilimleri
lığını (etrangete) ortaya çıkartmak ve böylece, nesnenin önünde,
tıpkı dünyayı öğrenen ve örneğin bardağın kâğıt sıkıştıran bil
şey olduğuna inanabilen bir çocuğun durumunda yer almaktır.
Apaçıklık (evidence), bu gözlem pratiğiyle elde edilir ve
yavaş yavaş, birbiriyle ilişkili olan nesnelere yayılır; zira bu apaçıklık,
-doğa bilimlerinde ispatlamanın temelinde bulunan- ve
akıl yürütme zincirleri boyunca yayılan rasyonel nedenselliğin
sürecine koşut bir hareket içinde obje'lerden, bu objeler arası
ilişkilere yayılır. Burada, apaçıklığın modelleştirme aracılığıyla
inşa edilip edilemeyeceğini kendimize sormalıyız.
Burada bir noktaya işaret edelim. Yaklaşımını mantıksal gereklere
dayandıran matematikçi, gittikçe daha az sayıda önermelerden
hareketle ispatlamayı apaçıklığın yerine koymak amacıyla
apaçıklığın içini boşaltmaya çalışırken, fenomenolog, tam
tersi bir yaklaşım izler; tüm dünyayı apaçıklık alanına sokmaya,
fethetmeye ve en azından kendiliğindenlikle (spontanement)
hissedilmiş bir apaçıklığı olabildiğince çok sayıda olabilir
ilişkilere ve dolayısıyla olabildiğince çok sayıda olabilir
nesnelere bağlamaya çalışır. Kuşkusuz burada, illüzyonist veya
sihirbazların ürettiği apaçıklıklar tarafından yanıltılmaya razı
olabilir, ama illüzyonistlerin, aranan ve nadir bir meslek adamı
olduğunu ve sundukları durumları önceden çok özenle hazırladıklarını
söylese de, bilimsel araştırmacıyı ikna edemeyecektir.
Elbette, bunun da biçimsel mantık açısından çok büyük biı
hata rizikosu taşıdığı kuşku götürmez; bu hata, bir metnin
ardışık cümlelerinde ya da çıkarsamalar zincirinde ortaya çıkabilir.
Fenomenolog, bu rizikoyu göze almaya hazırdır ve bir
nesnenin diğerleriyle arasında varsayılmış ilişkileri, bunlar
çelişkili olabilecek, tümdengelimsel (deductif) bir zihne "hatalı"
görünebilecek olsa d a , gerçek saymaya hazırdır.
Ancak, bundan ötürü, fenomenolog oluşmakta olan bilime,
yani birtakım biçimleri a priori olarak kavramaya çalışan ve belki
de onları daha sonra doğrulamaya çalışacak —bu nedenle de bir
kısmını eleyecek- olan bilimin daha yakınındadır; diğerleri yanı
sıra mantıkçı ve matematikçinin yayınlar sitesinde zihnin poli­