Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bir Epistemolojisi: Mantıklar ve Alt Mantıklar 1 2 9
açıklama hamlesinde özenli bir şekilde içerilmiş rasyonel zihnin,
hangi türden olurlarsa olsunlar açıklanmaları gerektiğini
kavradığı düzenliliklerdir.
Bir bakış açısı değişikliği sonucunda ortadan silinebilecek
bir nitelikte olduklarından, henüz bilimsel olgunun dışında
kalan bu biçimler veya bu düzenlilik kümeleri nedir? Burada
deneysel alanın çeşitliliği sarsılmaktadır. Rastgele bazı örnekler
alalım; doğal dünyanın şeyleri, eylemler, olaylar, tiyatro sahneleri/durumları,
herhangi bir sanayi tarafından üretilen eşyalar,
kamu alanlarında veya özel alanlarda davranışlar, içi doldurulan
az veya çok boş çerçeveler olarak mekânlar, hatta insanlar
ve onların türlü kişilikleri vb. Bu örneklerden her birinde, bir
tür taşıyıcı (support) olduğu görülüyor; şeyler için madde, davranış
veya kişilikler için insanlar/varlıklar, kurumlar için sosyal
doku gibi; başlangıçta bir hammadde gibi görünen bu taşıyıcı,
sonra, öne sürdüğümüz adlandırmalara (denomination)
göre taşıdığı şeye "uymakta" (conformer)- yani sözcüğün etimolojik
anlamında bir biçim (form) almaktadır.
Gözlenen dünyanın tüm bu biçimleri, bu tür bir a priori
fenomenolojik çözümlemenin konusu olabilir ve olmalıdır. Bu
çözümleme, bilerek, içeren ile bu içeriği, yani formu dolduran
ve daha sonra incelenecek olan şeyi ayırmaktadır.
Burada, antropoloji, etnoloji, sosyoloji gibi insan bilim lerinin
önemli bir kısmı, birliklerini (ünite) daha sonra bulacak
olan biçimlere sürekli olarak indirgeme çabası içinde bulunmaktadırlar;
tüm bu bilimler, bu yoldan keşfedilmiş veya
(fotoğrafçının bir filmi, Polaroid kâğıdın, üzerinde imaj olarak
açığa çıkarması anlamında) "açığa çıkarılmış" düzenlilik
örü ntülerinin (pattern) az çok özenli birtakım betimlemelerine
bağlıdırlar. Bu aşamada zihnin tutumu, hem etimolojik açıdan
"yapma sanatı" anlamında, hem de biçimi dış hatlarında
ve daha sonra da ayrıntılarda açığa vurma (revelation) tekniği
anlamında "şiirsel"dir.
Bu açıdan, bu gözlemsel yaratıcılığı kolaylaştıran ortamın
(ambians) birtakım özgül koşulları bulunduğu vurgulanabilir.
Tüm büyük araştırmacıların belirttiği gibi "zihinin yaratıcı bir
duruma geçmesi için bir neden değil bir vesile (pretexte) yeter-