Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 6 4 Belirsizin Bilimleri
Kavramlarda belirsizin evrenine ilişkin bu saptamaların
ötesinde, mantıksal düşüncenin, bilim dalının doğası nedeniyle
gelişip parladığı alanlar vardır. Örneğin, matematik, felsefe,
formel mantık, psikoloji ve istatistik, değişik bilgi alanlarında
öncelikle kavramsallaştırma yapmak zorunda olan araştırmacıya,
bu aşamada, genel potansiyel ve büyük bir yarar sağlarlar.
Bu, teorik olarak, bilginin güçlü bir aracı olan disiplinlerarasılığa
bağlı bir düşünce taktiğidir. Ama bu yetmez; bunu, nedenlerini
bilerek kullanmak gerekir; oysa bilim dallarından hoşnut
olan, orada günlük gıdasını alan ve dolayısıyla diğerlerini anlama
zahmetine girmeyip onları tanımaya çekingenlik duyan
uzmanların çoğu bunu yapmamaktadır. Matematiği tanımayan
ve kavramsallaştırma çabasında ondan kaçan sosyolog,
alan teorisini bilmeyen psikolog veya vektör hesabını bilmeyen
demograf, bunun bilinen örnekleridir. Buna karşılık, en azından
işin abece'sini ve diğer bir daim temel ve basit bazı işlemlerini
öğrenme zahmetine katlananlar ise, bu kavramlar, onların
başlangıçta alıştıklarından başka zihinsel biçimlere tekabül
ettiği ölçüde, bir tür heuristik üstünlüğe kavuşmaktadırlar.
Ancak, bu durumdaki uzmanların, kendilerini kanıtladıkları
ve hareket noktaları olan bilim dalma fazladan eklenmiş
diğer bilim dalını kullanmak bakımından çok da ileri gitmemeleri
uygun olacaktır ve burada, düşüncenin bir taktik sorunu
(bir amaca yönelik olarak kaynakların işletilmesi) bulunmaktadır.
Gerçekten de bir alanda gittikçe daha ileri gitmek için çaba
ve zaman harcamak gerektiği ve bunların kazanılan yeni bilgi
öğeleriyle orantılı olmakla kalmayıp, bu öğelerden daha hızlı
bir şekilde çoğaldıkları, genel bir bilgi kuralıdır: Bilgi çabalarının
fonksiyonu olarak yaratma yeteneklerinin artışında
bir tür lengüistik eğri ya da doygunluk (saturation) vardır. Bu
durumda, asıl bilim dalından farklı bir dalı tanıma (kullanma
yeteneği) iddialarını sınırlandırmak daha makul olacaktır. Bir
başka deyişle, bilinen kaynakları kullanarak, düşüncenin inşa
edici yaklaşımcmın güvenliğini sağlamak için, belirli bir ihtiyat
muhafazakârlığı iyi bir taktik kuraldır. Elbette, teoride, böyle
hareket eden kaybetmektedir ama pratikte, kavramların yönlendirilmesinde
güvenlik açısından kazançlı çıkmaktadır.