Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 7 8 Belirsizin Bilimleri
konusudur; nitekim, soyutlanmış (isolee) doğrusal bir ilişkide
A, B ile, B ise C ile orantılı ise, A da C ile orantılıdır -çünkü
B, A ile C'den başka hiçbir şeye bağlı değildir- ve bu durumda
nedenselliğin üç atomu ikiye indirgenebilir: A— > C)
6) Bundan sonra, yavaş yavaş oluşan modelin, gerçeğin
tüm varyasyonlarını, tüm olabilir değişkenlerin tüm düzeylerinde
kapsayıp kapsamadığını/dikkate alıp almadığını test
etmek (bu aşamaya "özgürlük alanlarının sınırlandırılması
ilkesi" denilebilir: Model oyunu aracılığıyla sonsuz bir büyüklük
haline gelen tüm değişkenlerin, ister nedene, ister sonuca
ait olsunlar, herhangi bir sınırlandırılma nedenine sahip olması
gerekir, aksi halde sistem, zorunlu olarak yıkılır; çünkü doğada,
sonsuz yoktur). Demek ki bu sınırlandırmaların pratik nedenlerinin
neler olduğunu araştırmak gerekir.
7) Tüm olgular, zorunlu olarak zaman içinde yer alır. Tüm
neden—> sonuç eylemi, ilke olarak, neden girişi ile sonuç çıkışı
arasında zamansal bir gecikme içerir. Bunu ortaya koymak
ve buna biraz keyfi de olsa bir değer yüklemek gerekir veya bu
zaman farkının, incelenen ölçekte (zamansal karakteristik) gerçekten
ihmal edilebilir olduğunu göstermek gerekir.
8) Bu aşamada, kendiliğinde zaten bir açıklayıcı şema olan
ve modelin gerçekleştirilmesini hazırlayan bir organigram (flowchart)
önerilir. Organigram, parçalarının birleştirilmesinden
hareketle bütün olarak gözden geçirilir veya eleştirilir.
9) ikinci aşamada oluşturulan değerlendirme ölçeklerinden
yararlanarak sistemci, her bir kara kutunun "fonksiyon"u dediği
şeyi genellikle tekdüze bir y(x) grafiği biçiminde hassasiyetle
betimlemeye çalışır ve grafiği kara kutu üstüne yapıştırır (Zobel
"indeksi" veya Nyquist "karakteristiği").
10) Bu y= f(x) şeklindeki kısmî nedensellik grafiklerinden
her birini, psiko-fizikte ve deneysel bilimlerde iyi bilinen duyarlılık
eşikleri ve doyum eşiklerine ilişkin somut kılavuz-bilgiler ekleyerek
mükemmelleştirmeye çalışmak. Bu eşiklerden birincisi,
nedenin çok küçük değişimlerinin bir sonuca yol açmadığı fikrini
içerir. İkincisi nedenin sürekli artması halinde, sonucun, herhangi
bir nedenden dolayı, ergeç bir doygunluğa erişeceğini ifade
etmektedir; bu 6. aşamada belirtilen ilkenin uygulanmasıdır.