Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Sonuç 3 3 1
26) Hata bir dolaşmadır, ya hiçbir y ere götürm eyen yolla-
1,1, I îeidegger'in Holzıuege'lerme doğru, ya da başlangıçta görülmemiş
olan -ve tuzaklar ve kendine özgü riskler içeren- kes-
111ine yollar üstünde yapılan bir gezintidir. İki tür hata biçimi
v. irdir:
• Maddi hata, yasalara ve maddenin kurallarına karşı işlenen
bir suçtur; hakikatin erdemine kıyasla mutlak kötüdür;
l>.ı şansızlık aracılığıyla yaptırıma yol açar; suçluluk duygusu
y.ıratır, "sigortalar" meydana getirir ve kuşkusuz entelektüel
değerler dünyasında "sigortalı olmak"* sözcüğünün anlamını
l.ımmlamak gerekir.
• Zihinsel uygunluk/kolaylık ve mantıksal kuralların
.ıraştırmacıya önerdiği yoldan hem geçici ve hem de rastlantısal
bir sapma olan hata. Hakikat, sadece uzun bir hatalar dizisinin
düzeltilmesi olduğundan, belki de bilimsel girişimde önemli
olan, işte bu diyalektik nitelikli düzeltilme yeteneği bakımından
hatadır.
27) Araştırmacı tarafından ele alınan konunun dışında bulunan
tarafsız gözlemci için -ve bu zorlayıcı kuralların ve izlenen
yörüngenin belirsiz olduğu bilimlerde a fortiori böyledir-, rastlantıya
bağlı olanın ürünüyle yeniliğin ürünü arasında içrel bir
kırk yoktur. Yenilik, oluşan bilimin geçici aşamasında, kırılabilirdir
ve bir hata olabilir; bunu daha sonra anlarız; o an için, hata
olup olmadığı ayırdedilemez. Bilimin rolü rastlantının parçalanın
(fragments) apaçıklığın zorunluluklarına dönüştürmektir.
Bu kitabın baştan sona gidişinde ve belirsizin bilimleri ile
kesin bilimlerin birbirine göreceli konumlarının gözden geçirilişinde,
bilimin topluma göre yeni bir konumunun belirdiğini
gördük. 18. yüzyılda Ansiklopedistler tarafından başlatılmış
uzun bir hareketin filizlenip yeşermesi olan ve fethedici bir pozitivizme
yol açan; hem toplumun ilerlemesindeki, hem de in-
1 Fr. "assurance" ve "etre assure" sözcükleri, sosyal sigorta sistemi veya özel sigorta
şirketlerinden, kişisel güvenlik duygusuna, bir şeyden emin oluşa kadar
uzanan yelpazede farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Metinde bu sözcükler
açık bir şekilde kullanılmadığından çeviride de netleştirilmemiştir. Terimin
"hataya karşı bir emniyet sibobuna sahip olma" gibi bir yorumu da mümkündür;
dolayısıyla sözcüğü birkaç farklı anlamda anlayarak okumak yanlış görünmemektedir.
(ç.n.)