Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bilimlerinin Metodolojik Yanlan 2 0 5
Geçen yüzyıldan beri, artık, insan bilimlerinin metrolojiye
li'uıcl katkıları, iki algının eşitliği (rotometri), yükseklik ilişkileri
(Pitagoras ve müzik gamı) vb düzenekleri kullanarak, fiziksel
dünyanın aydınlanma, bir sesin yeğinliği (şiddeti), elektrik
y.erilimi, bir cismin kütlesi gibi değişkenleriyle "duyumsal"
değişkenleri birbirine tekabül ettirme hedefine yönelmemiştir;
bundan daha öteye gidilerek, aritmetik tarafından ortaya atılan
vı* özellikle 1930 ile 1950 arasında, Lazarsfeld, Likert, Guttmann
C.ibi psikolojik ölçek yaratıcıları tarafından kullanılan şekliyle,
erillik, sırasal mertebe ve sayısal rakam gibi temel fikirler üzerinde
çaba harcanmıştır.
Aslında, en büyük çaba, Lazarsfeld gibi kişilerin çabası,
sezgisel kavramları, "salt psikolojik" bir evrende, yani dış olgular
hakkmdaki global algımızın evreninde, açık seçik bir şekilde
kavramsallaştırma çabası olmuştur.
Sezgisel kavramlardan esinlenen bu düzenleme (ordonıı.mcement)
fikri, ilke olarak herhangi bir bilgi alanına uygulanabilir;
ancak pratikte özellikle insan bilimleri bunu kullanmaya
zorlanmaktadır; çünkü bu bilimler; geometri (uzunluklar),
mekanik (kütle, güç vb), elektrik (şiddet, gerilim, direnç vb),
çoktan beri homojen ve birleştirici sistemleri olan bilim dallarının
sahip olduğu evrensel bir ölçme sistemine sahip değildirler.
Oysa, ölçeklerle düzenleme sorunu, doğaya ilişkin bilgimizin
diğer pek çok alanında ortaya atılabilirdi ve özellikle felsefenin
ilgi alanında bulunan kavramlara uygulanabilirdi. Kolay bir
örnek olarak, Voltaire ve Diderot'dan Carrel, Linus Pauling ve
ADN yapısını keşfeden bilim adamlarına kadar uzanan yaklani
k üç yüz yıl boyunca, iki karşıt tarafın birbiriyle çatıştığı, yaşamın
doğası konusundaki tartışmayı verebiliriz. Bu tartışmada
bir taraf, canlı maddenin fiziksel kimyaya asla indirgenemeye-
rganik moleküllerin özel bir niteliği olduğunu savunmuşlardır.
Bilim dünyasında derin hiziplere yol açmış olan bu tür tartışmalarda
taraf tutmak yerine, epistemolog, daha olağan bir şekilde
içine bir ölçüde doğrusal ve dolayısıyla ölçeklenebilir görünen
kimyasal türleri belirli bir düzen içine yerleştirebilir. Öğrenciler­