Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

3 1 4 Belirsizin Bilimleri
7) Angajman kuralı; iç bağlantılı dizinin kalan öğeleri arasında,
karar ağacı dalları gibi görünenleri, yani birden çok seçime
olanak veren ve nispeten eşdeğerli ve kişinin angaje olmak
zorunda olduğu sübjektif olasılıkları taşıyan öğeleri ayırdetmek.
8) Dramatizasyon kuralı; çözümlemeci, gözlemcinin, belirleyici
gücünden emin olmadığı bir mikro-davranış, mikro-karar,
mikro-değerle karşılaştığında, gözlemci, sosyal evrende benzer
veya aynı bir durum aranır; bu durumun birey açısından kayıp
ve kazançların daha büyük olduğu bir bağlam içinde yer almasına
dikkat edilir ve buradan hareketle durum, dramatize edilir,
apaçıklığı, yani zihne kendini dayatma gücü artırılır.
9) Her tür karar parçasından (mikro-karar) başlayarak bağlantılı
dizinin her bir öğesine düşen genelleştirilmiş pahayı hesaplamak.
Bu paha, ekonomistlerin daha önce dikkate aldıkları salt
zaman ve enerji pahalarını değil, aynı zamanda biliş ve rizikoyla
ilgili "psikolojik" pahalan da kapsar; bu psikolojik pahaların
tanımlanması, ölçekler üstünde, en azından sırasal ölçekler
üstünde değerlendirilmesi ve "tasarlanacak" bir "toplama
kuralı"na göre, genel senaryonun farklı ardışık aşamaları (eylem
birimleri) için toplanması gereklidir. Bir hizmetin çözümlemecisi
veya işlemsel bir araştırma açısından, burada, belki de
doğrusal toplama kuralı söz konusu olacaktır; ancak mikro-psikolog,
Bernouilli'nin ünlü saptamalarını dikkate alma ve logaritmik
bir ölçek geliştirme yönüne gidecektir.
10) Böylece, bir senaryonun, onu oluşturan farklı eylem
birimleri için, genelleştirilmiş paha öğelerini kapsayan bir tablo
doldurmak. Eğer farklı seçenekli bir senaryo varsa, ya yaşanmış
gerçeklik temelinde ya da deneyden veya bireyin buna ilişkin
zihinsel imajından çıkarılmış seçenek değerlerin tahmini
temelinde, aynı tablo yeniden yapılır.
11) Hazırlanan bu tabloyu satır satır incelemek; "Hangi edim
birimler en pahalıdır? (en dolu olan satırlar) Bu, eylem öğelerinin,
senaryoda tekabül ettiği aşamada eleştirel bir analizini sağlar.
Bu analiz, senaryonun kapsadığı ikilemleri zorunlu olarak çözmez,
fakat bu ikilemlerin varlığını gösterir. Bunu değiştirmenin
seçenek stratejileri var mıdır? Buna, günlük yaşam hakkında
işlemsel araştırma (recherche operationnel) denebilir.