Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Doğası Gereği Bilinemez Olan 1 0 5
fotoğraf vb). Belirli bir tipini fotografik dokümanda gördüğümüz
bu etkileşim, insan bilimleri ölçeğinde gerçek "belirsizlik
ilkeleri"ni işin içine sokmaktır.
c. Etkileşim yokluğa ya da sıfır etkileşim: Burada bireyin dü
yadan geri çekilmesi ve düşüncesiyle dünyayı yeniden inşası
söz konusudur. Bilgisi, gösterdiği özen dışında, diğer insanlarmkinden
farklı olmayan bilim adamı, dünyadan çekilip laboratuvarma
kapandığında, tamamen egemen olduğu ayrıcalıklı
bir yerde bulunmaktadır; burada kendi zihninden doğan
bir smama-yanılma oyunuyla, daha önce gözlediği olgular
dünyasının bir parçasına az çok sadık modeller oluşturmaya
çalışmaktadır. Gözlem alanına dokunmadan geri çekilmek,
kendi kapalı ortamında yarattığı olgu modellerini, yaşantılarının
ürünü ve belleğinde kalmış olan "gerçeklik" le karşılaştırmaktadır
(Erlebnis). Burada o, daha çok bir oyuncuya veya
sanatçıya benzemektedir; dünyaya dokunmamaktadır, dünya
ile burada ve şimdi hiçbir etkileşimi yoktur, içinden sadece
gelecek uygulamalar vesilesiyle çıkacağı kapalı bir alt-evren
yaratmaktadır. Bilimin benzetişim (simülasyon) yoluyla inşasının
nasıl yaygınlaştığını V. Bölüm'de ele alacağız.
8) Olgular veya kurallar nedeniyle deneye yasaklanmış
alanların çoğunda, düşüncenin başka kaynakları vardır; her
biri gözlemciyle gözlenen arasında zayıf (sıfır değil) bir etkileşim
düzeyini temsil eden çok sayıda gözlemin çözümlemesi ve
gözlem. Gözlem verilerinin varyans etmenlerinin çözümlemesi
ve istatistikten hareketle düzenli, hipotetik biçimlerin oluşturulması,
rasyonel düşüncenin temel alanıdır. Ancak, rasyonel
düşünce, varsayımların yaratılması ve formüle edilmesiyle, tek
başına katıksız, matematiksel bir sistem gibi izlenemez; bunun
için geçici, ama anlamlı, daha sonraki bir aşamada yeniden formüle
edilecek ve ayıklanacak ya da belirginleştirilecek (ve bu
nedenle heuristik değerini yitirecek) olan belirsizler evreninin
yardımına ihtiyaç vardır.
9) Bilimin uygulamalarındaki pratik değeri dikkate alınırsa
araştırma, deney ve gözlem iradesinde bilimin kendisinin
bile toplum tarafından sınırlandırılması gündeme gelebilir.
Bu süreç, ister sanatsal, isterse bilim sel olsun, etkin düşünce­