Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

6 4 Belirsizin Bilimleri
5. Öğretici Bir Örnek: Sosyal Bilimlerin
Aracı Olarak Fotoğraf
Somut maddi yanı şüphe götürmeyen bir dış gerçekliği kavrama
bakımından sınırlı oluşumuzun pratik bir örneği, etnoloji,
antropoloji ve diğer insan bilimlerinde, reklamcılık ve propaganda
gibi tekniklerde uygulandığı şekliyle fotoğraftır. Genelde
hepimiz, eğer bir sahne varsa, onun fotoğrafının çekilebilir
olduğunu düşünürüz (nitekim tersten şöyle bir kanıt kullanılır
bu konuda; eğer bir şeyin fotoğrafı varsa bu onun varolduğunun
işaretidir; bu düşünce kayması politik fotoğraf oyunlarında
(trucage) kullanılır).
Bu bir hatadır; elimizdeki tekniklerin gücünü istismar ederek
yaptığımız bir genellemedir. İcat edildiği şekliyle fotoğraf,
bir "imago"nun, bir sahnenin kristalleştirilmesi ve saptanmasına
dayanır; söz konusu sahne dört öğe içerir:
1. Orada olan ve eğer kimse onları kaldırmazsa orada kalmaya
devam edecek türden edilgin ve hareketsiz (natürmort)
şeyler. Fotoğrafçı kamerasıyla bu şeyleri aydınlatır; onların
durumlarını ve niteliklerini kalıcı olacak şekilde, en azından
fotoğraf film inin dayanma süresi boyunca sabitleştirir.
2. Gözlemcinin varlığından etkilenmeyen, herhangi bir
"tepki" göstermeyen türde doğanın dinamik olguları; düşen
taşlar, trenler, inekler gibi hareketli şeyler. Fotoğrafçı, oluşumun,
evrimin bir durumunu, oldukça kısa bir andan hareketle
kristalleştirir; "enstantane" denilen şey budur. Enstantane,
dinamik evrimin resimde görünmeyecek kadar kısa bir
zamansal dilimidir ve bu konuda oldukça iyi gelişmiş pek çok
görüş, film in duyarlılığına, ışık durumuna, fotoğrafı çekilen
şeyin hareket hızına bağlı olarak, kullanılan zaman örnekleminin/kesitinin
süresine ilişkin bir dizi kurallar getirmektedir.
Özetle, burada gözlemci ve gözlenen arasında etkileşim yoktur;
gözlenen bir şeydir ve gözlem sorunları, teknik sorunlardır;
bilimsel fotoğraf kullanımının çoğu bu kategoriye girer; nebülöz,
düşen taş, mikrop, cerrahi konu, bütün bunlar fotoğraflarını
çeken gözlemciye ya çok az tepki gösterir, ya da hiç.
3. Gözlemciye, uygulamaları zor da olsa, öngörülebilir,