Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin İşlenmesi Yöntemlerinden Bir Örneklem 2 7 3
Bunlar, edimde bulunan bireyin zihninde belirsiz, ancak a,
1), c, d, e ağırlık katsayılarıyla ifade edilmiş, oldukça istikrarlı
loplama kurallarına göre birleştirilirler.
Günlük yaşamdaki davranışların ve özellikle "mikropsikolojik
alan"ın kapsamına giren davranışların çözümlemesi,
eylemin her aşaması/parçası (praksem veya aktom) için bir
jM.‘neHeştirilmiş pahanın açıkça ortaya konmasını ve bu pahanın,
duruma göre keyfi veya nicel düzenleme ölçekleri üstünde
değerlendirilmesini konu almaktadır.
Genelleştirilmiş pahanın ilk üç terimi, yani fiyat, zamansal
paha ve enerji, alışılmış apaçık birimlerle ifade edilirler; bunlar
para, süre (saniye, dakika veya saat), enerji harcama (kalori,
kilogram/metre, kilowat/saat, benzin litresi vb) şeklinde
sıralanabilir. Bu üç pahanın ifade edilmesi kolaydır ve bir tür
nesnellik iddiası içerirler; bu nesnellik genellikle duyum yasası
(VVeber-Fechner) hesaba katılarak artırılabilir; bu yasaya göre,
bireysel davranışta terimlerin psikolojik yansıması -tü m koşullar
eşitlendiği takdirde- onları ölçen fiziksel değişkenlerin
logaritmasına göre değişir.
Kalan iki terim psikolojik niteliklidir; her ne kadar bunları
"kodlama pahası" tipinde (Mandelbrot, Zipf v.b) kavramlara
bağlamak olanaklıysa da, bu, dolayımsız bir kullanış için
lazla karışıktır. Çözümleyici eğer karşılaştırması gereken çok
sayıda benzer durumlar üstünde çalışıyorsa ad hoc bir çözümlemenin
konusu olabilecek düzenleme ölçeklerine ya da genel-
I i kle oldukça muğlak olmakla birlikte bazı hallerde diğer bilgi
alanları tarafından desteklenmiş özgül bir incelemenin konusu
olabilecek eşdeğerlilik kavramlarına (örnek; sigorta şirketleri
uzmanları tarafından riziko zamanının ve zevk mahrumiyetinin
takdiri) dayanacaktır.
Nihayet, bilinç alanında biricik bir değişken gibi algılanan
"global genelleştirilmiş paha"da, pahanın evrensel terimlerinden
her birinin payının kestirilmesi, çok sayıda belirsizliklere
la kılmaktadır. Yine burada da, belirsiz olgulara özgü bir yön-
Irm söz konusudur.
Bu çözümleme yönteminin yararı, "rakamlar"dan çok,
I>unlamı rölevesinin söz konusu eylemin çözümleyicisi üze­