Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 6 8 Belirsizin Bilimleri
dönüş olduğunu iddia ettiği ölçüde, bu bilim in önemli bir kısmı,
modeller kurmaya dayanmıştır ve sibernetik, epistemolojik
planda, kitaplıkların yerine model galerilerini koymak istemiştir.
Üstelik bir modelin, orijinale benzediği ölçüde, olgunun
kendisine ilişkin ontolojik anlayışa (conception), bir tür varoluş
teorisi getirdiği, haklı olarak iddia edilebilir.
Sistemler teorisi, sibernetik ve modeller teorisi, mekanisist
olarak nitelendirilmiş zihinsel bir tutumun birbirine derinden
bağlı yanlarıdır; bu tutum, gerçeği anlamak için onu yeniden
yapmanın Prometeusçu bir eğilimi olarak, mitoslar, efsaneler
ve büyük gerçekleştirmeler arasından yüzyılları katetmiştir.
Bu yaklaşım, bilimsel düşüncenin, tümdengelimsel sürecinden
farklı bir başka yanıdır ve ilkesel düzeyde, deney ve gözlem
kadar güçlü ve önemli bir yandır.
Normalde, kopyada, modelde itiraz edilen şey, aslında
onun erdemidir; ister maddi nitelikli, isterse dinam ik yapısıyla,
yani işleyişiyle ilgili yanlar olsun, çeşitli yanlarını yeniden
üretmek istediği gerçekten, muhtemelen daha basit, daha
özet, daha kaba (rudimentaire) olmasıdır. Nitekim bir anatomi
resmi, betim lediği biyolojik organdan kesinlikle daha basittir;
ancak resmin gücü, onun işte bu şematikliğidir, organda,
az ya da çok keyfi olarak, önemli olanla ikinci derecede
olanı ayırdeden ve önemli olanı yeniden üretip, aksesuar
olanı ihm al eden bu kabul edilmiş indirgemeciliktir. Diğer yandan,
üzerinde yeterince durulmayan bir başka nokta var; bir
model, gözlenen gerçek ile benzeri arasındaki farkı, sonsuza
dek azaltma bakım ından daima mükemmelleştirilebilir; burada,
gittikçe daha mükemmel bir modele doğru yönelik bir özeleştiri
süreci işlemektedir.
Tahtadan, kâğıttan, renkli kartondan kurgusal varlıklara
hareket veren tiyatro makinesi, kuşkusuz özellikle kaba bir
modeldir; ama varlıkta veya kopyasında, çoğu kez aynı olan
hareketin esas ilkelerini yaşama geçiren bir makinedir.
Burası, bir sosyo-analiz başlatmanın yeri değil; ancak
şunu düşünmek de yasak olmasa gerek; model veya kopyanın
görünüşte önemsiz (ikinci derecede) bir statüde olması ve aynı
zamanda, bu modelin veya kopyanın işleyişinin seyircilerinde