Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bir Epistemolojisi: Mantıklar ve Alt Mantıklar 1 4 3
bir gözlem alanını yakından tanıma aracılığıyla, çerçeveleyip
kavramamızı beklemektedirler.
Esasta, sorun basittir; zihnin yapısında zayıf düzenlilikler
ve düzenlemeler vardır; ve bunları, incelemek için gerekli çabadan
kaçınarak atmak hatadır. Diğer yandan, insanın "bilim ­
sel durumu"nda, I. Bölüm'de "lüks beyin" dediğimiz analitik
düşüncenin, çevreye tepkinin temelindeki içgüdüsel ve konota-
I i f düşünceden daha yeni olduğu unutulmamalıdır. Grand Livre
,lc la Science'm (Bilimin Büyük Kitabı), belirsiz şeylere ayrılmış
pek çok sayfa ve bölüm kapsamasına şaşırmamak gerekir; bu
kitabı, sağlam, kesin bilgilerin ve belirgin ölçümlerin sağladığı
entelektüel bir konfor içinde, küçültülmüş bir ansiklopediye
dönüştürmek, zihnin ihaneti olacaktır.
Bu bizi, çevreyi sürekli irdeleyen yetişkine daha çok yönelmiş
genetik bir epistemoloji (Piaget) anlamında, ve özellikle günlük
yaşamda kök salan düşüncede ölçümsel algoritmanın kesin
konumunu belirlemek anlamında, düşünce mekanizmalarından
bazılarını yeniden gözden geçirmeye götürmektedir, insanda
ııicel olarak değerlendirme, eşitliği yargılama iradesi bulunduğu
doğrudur; en basit diller bile ölçümsel denilebilecek ("bu daha
büyük", "bu daha küçük" vb) değerlendirmeler içermektedir ve
bu, kendi üstüne düşünmek istediğinde, yani kendi öz iddiaları
üstüne geri geldiğinde, zihnimizin değişmez bir özelliğidir,
lîunun yanı sıra bunun kadar doğru bir husus daha var; zihnimiz,
"ölçümsel bir sistemin" gerektirdiği tutarlılıktan çabucak
vazgeçmektedir ve algılaması bakımından çok küçük olan şeyleri
dikkate almamaktadır; bu, "eşik" fikirleri, "seri" fikirleri
etrafında gözden geçirdiğimiz husustur. Bu ilk iki saptamadan
sonra bir başka doğruya işaret edebiliriz. Araştırmacı, sürekli
olarak, belirsiz korelasyon ilişkileri üstünde, olasılıksal mantık
oyunu içinde çalışmak zorundadır ve çoğu durumlarda korelasyon
sözcüğünün anlamını bilmeden bunu yapmaktadır.
Nadiren yapılan bir ölçümün ilk aşaması olan bu değerlendirmelerin
üstüne, araştırmacının zihinsel alanının darlığı (sayısal
algının sınırı olarak 7 sayısına ilişkin Miller'in ünlü saptaması,
buna örnektir) ve ayrıca araştırmacının zihinsel alanından
boşaltmayı unuttuğu ve yararlanmaya devam ettiği kültürde