Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

2 6 8 Belirsizin Bilimleri
Semantogram, daha çok, lengüistik yapılanmayla ve örneğin,
bu kavramlar arasında oluşabilen mantıksal ilişkilerle, veya Kurt
Lewin'den alınmış bir imajı kullanırsak, zihinsel bir dünyayı, ölçme
birimi tanımlanmamış, ancak bazı topolojik ilişkilere sahip
olan bir tür yüzey/alan gibi temsil eden bireyin zihninde, bu kavramların
oluşumunun yapılanmasıyla ilgilidir; burada söz konusu
topolojik ilişkiler arasında, komşuluk/bitişiklik veya uzaklaşma,
bir A kavramından, başka kavramlar aracılığıyla bir X kavramına
gitmek için zorunlu aşamalar sayısı, sapma kavramı, küçük (veya
az önemli) büyük (veya önemli) kavramları vb sayılabilir.
Biri sibernetik vokabülerden, diğeri mitolojik çözümlemeden
alınmış iki örnek verelim; bu temsillerden her biri, büyük
bir keyfilik oranı ve dolayısıyla hata olasılığı ile, bir bireyin
kavramları birbirine bağlama ve örneğin didaktik veya açıklayıcı
bir zincirde onları sunma tarzım kristalleştirmektedir. Bu
tür şemaların önemli bir sübjektiflik payı taşıdığı kesindir.
Bununla birlikte, bazen, mesafe kavramının kendisine rasyonel
bir yorum getirerek, keyfilik oranını azaltmak mümkündür;
örneğin Osgood'un klasik bir çalışmasında (Şekil-24) yaptığı
gibi, belirli bir insanın zihninde göreceli ortaya çıkma frekanslarının
mekânsal temsili ya da Markow bağlantı olasılığı gibi bir
rasyonellik aranabilir. Bu durumda, diyagram, sayısal olarak
temellendirilmiş bir sorunun aydınlatılması gibi görünür.
Bu şemaların reddedilmesi/çürütülmesi ne kadar kolaysa,
onları kullananlar, onlara bakanlar açısından, o kadar çok esin
kaynağı, o kadar iyi iletişim araçları gibi görünürler; hiç değilse
onlara karşı çıkmak için gereklidirler; ancak verimli zihinsel
yakınlaşmalar oluşturucu bir etkiye sahiptirler. Pratik olarak, bu
tip şemaların pek çok grafik "özgürlük derecesi" kapsadığı görülecektir;
desinatör, kavramlar arası mesafeye belirli bir tip yorum
getirebilir, Euler ve Venn tarafından aynı adı taşıyan yuvarlaklarda
uygulandığı şekliyle, kapsama (recouvrement) fikrini sezgisel
bir tarzda işe katabilir; yuvarlakların büyüklüğü, her bir
kavramın sübjektif önemine bağlanabilir ve yuvarlakların iki
boyutlu bir kâğıt parçası üstünde konumlandırılması, ifade edilebilirlikle
(expressivite) ilgili bir "gizil faktör"ün varlığını içerebilir
ve nihayet, grafik gelişmeyle gittikçe daha çok söz konusu