Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Zayıf Rasyonellik ve Asgari Bilimsellik 2 7
bagajım ızda bulunan bir önermeyi uygulamaya koyar. Diyelim
ki bu kişinin önünde n sayıda durumsal seçenek bulunsun ve
o, bu seçeneklerin ortaya çıkma olasılıkları hakkında hiçbir şey
bilmiyor olsun. Bu durumda, her bir seçeneğe ljrı olasılığı atfedecektir.
Bu durum, bir bilmezlik durumu olarak veya daha
iddialı bir tarzda belirtirsek, gelecek hakkında "sıfır hipotez"
durumu şeklinde nitelendirilebilir.
Fakat, bir akıl yürütme, bir dış bilgi gibi çeşitli etmenler
sonucunda, varsayalım ki bu kişi olguların görünme frekansı
veya dağılımı konusunda fazladan bir bilgiye sahip olsun ve bu
fazladan bilgi kanıtlanmış olsun. Bu durumda, her bir seçeneğe
atfedilen olasılıklar değişecektir ve seçeneklerin olasılıkları eşit
olmayacaktır. Bir yan bilgiye katkıda bulunacak etmenler bütünü,
eğer benzeri pek çok durumdan sonra, öngörmeyi sağlayacak
birtakım sonuçlarla desteklenmişse, bir bilgi halinde örgütlenir
ve bu bilgi ne kadar basit ve hatalı olursa olsun, sıfır (nul)
değildir. Belirsiz bir şekilde bilmek, hiç bilmemekten daha iyidir
ve laboratuvar dışında gerçekleştirilen bilgiler, çoğu kez bu
tiptendir. Kısacası, basit ve eşdeğerli seçeneklerin azaltılmasına
bağlı olasılıklara kıyasla bizim sübjektif olasılıklarımızı saptıran
tüm olgu, teori veya doktrinler, bilim konusu olmak zorundadır;
hatta bu bilgi biçimi, özel zihinsel teknikler gerektirse bile.
Çoğu durumda, bu bilgi eğer çok zayıfsa ihmal edilecektir;
üzerinde uzlaşılmış bilim, bu kadar belirsiz olgularla ilgilenmemektedir
ve profesyonel araştırmacı bu olguları hor
görmektedir. Oysa, özellikle günlük yaşamda, insan, bu tür
durumlarla çok sık karşılaşmaktadır.
İki örnek verelim:
• Üç vagonu olduğunu bildiğim bir trenle gelecek olan birini istasyonda
bekliyorum. Eğer başka bir bilgim yoksa, beklediğim kişinin
üç vagondan birinden çıkma olasılığım düşünür ve bu 1/3 sübjektif
olasılığa dayanarak (Bayes öncülü) trenin geleceği peronda orta
vagonun hizasında dururum. Hangi vagonların hangi sınıf (klas)
olduğu, çıkışın yakınlığı, yolcunun yorgunluk derecesi, trenin kalktığı
istasyonun yapısı gibi konularda küçük de olsa birtakım bilgilerim
olabilir ve bu bilgiler çok muğlak bir niteliktedir (birbiriyle çeli­