Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

3 1 6 Belirsizin Bilimleri
trafik levhalarıyla, uygun maksimum hız (örneğin, 90 km/saat
olarak kırmızı renkte bir çember pano üstünde) belirlenmektedir.
Bu hız, trafik kodu'na göre, açık seçik tarzda ifade edilmiş,
maksimum hızdır: "90 km/saat'ten daha hızlı gitmek yasaktır
ve buna riayet edilmemesi, ehliyet iptaline kadar gidebilen bir
yaptırıma tabidir". Sürücüler, effektif olarak hangi hızla gitmektedirler?
Sürücüler, genelde hız gösterge tablolarının da
gösterdiği gibi, daha yüksek hızla gidebilen arabalara sahiptirler.
Belleklerinde sürücülük eğitimi sırasında onlara aşılanmış
"maksimum sürat" kavramı ve 90 rakamı bulunmaktadır.
Ancak sürücüler insani varlıklardır ve algı psikolojisinin
yasalarına, onlar da uymaktadırlar. Tüm hız algısının, psiko-fizikçinin
%10 dolayında konumladığı bir belirsizlik eşiği (J.N.D.)
taşıdığını sezgisel ve ince (subtil) bir tarzda (yani genelde çoğunun,
ifade edemeyecekleri şekilde) bilmektedirler. Ayrıca, rizikolu
bir sezgiyle, yasanın temsilcisi trafik polislerinin de kendileri
gibi insan olduklarını bilmektedirler. Bu iki olgu birleştiğinde,
sürücü trafik polislerinin de %10 dolayında bir belirsizlik
eşiğine sahip olduklarını çıkarsamakta ve bir suç tespiti yapmaları
için, bizzat kendilerinin ve kontrol aygıtlarının, nominal
hızın (90) %10 fazlasını saptamaları gerektiğini, yani (90)+%10=
99 km/saat'ten sonra cezalandırılacağını bilmektedir. Buna ek
olarak, sürücü belirtilen nominal hızın, maksimum hız olduğunu,
ancak araba kullanırken bu maksimum hızda gitmenin
yararlı olacağı bazı durumlar olabileceğini (bir başka arabayı
geçmek gibi), zaten bu maksimum hızı toleransla aştığı zaman,
eylem peyzajının (Örneğin; bir başka arabayı geçme yeteneği)
hem kontrol edilen hem de hoş görülen hız limitini (99 km/saat)
zorunlu olarak aşmaya yol açacağını bilmektedir. Bu durumda
yasayı çiğnemenin marjinal rizikosunu kabul edecek midir? Bu,
şimdiye dek muğlak bırakılmış bir sorundur.
Oysa "maksimum hız, bizzat yasanın vücut bulmuş şeklidir"
demeye dayanan bir başka eylem peyzajı vardır. Bununla
birlikte, benim, istisnai olarak, makul bir fazla hız marjına ihtiyacım
var; olabildiğince yüksek bir ortalama hızla gitmem gerek,
ne ki bu hız, herhangi bir amaca yönelik eylem peyzajımın (engel-