Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin İşlenmesi Yöntemlerinden Bir Örneklem 2 7 7
Belirsiz olguları belirli bir pekinlikle incelemenin başka
yolları da vardır. Betimlediğimiz yöntemler, mantıksal açıdan,
zihnin birtakım yetilerine ve tutumlarına dayanmaktadır:
- Zihinsel yeniden kodlayış (Wertheimer)
- Herhangi bir "değer"e sahip görünen itemlerin düzenlenmesi,
- Çok zayıf görünen, ancak dış gözlemciler tarafından sıfır
görülmeyen korelasyonlar,
- Veri tablolarının veya değer gruplarının düzenlenmesi ve
ardışık yeniden düzenlenmeleri,
- Belirli sayıda, farklı görüşte "yargıç"larm, gerçekliğin
aynı bir yanma ilişkin kanaatlerinin birleşmesi,
- Kâğıt üstünde, kendi zihinsel alanının olanaklı bir temsilini
gören, iki boyutlu bir düşüncenin bir yanı olarak grafik sezgi,
- Geştalt düşüncesi; biçim, onu oluşturan öğelere aşkındır,
biçim, içinden (ortaya) çıktığı fona aşkındır; metin, bağlama
kıyasla zihinsel olarak daha algılanabilirdir,
- Hatanın, akıl yürütme içinde çok uzaklara yayılamaması
ölçüsünde hoş görülebilir olması,
- Sadakat (fidelite) erdemi (iki gözlemci aynı işlemi iki kez
yaptığında, elde ettikleri sonuçlar arası korelasyonun büyük
olması),
- Güvenirlik erdemi (bir köle-efendi haline dönüşmesi olanaklı
bir uzmana başvurmak zorunda kalmaksızın, iyi hâkim
olunan ve basit işlemler yapma kapasitesi).
Heuristik açıdan bu tutum veya yaklaşımların listesi, zihnin
temaşasının objelerini dönüştürmek zorunda olmaksızın
bu objeler tarafından ona sunulan özgürlük alanlarının sistematik
bir irdelemesi olarak düşünülebilirler; bir matris tablosunun
köşegenleştirilmesi, bu açıdan özel olarak karakteristik bir
örnektir.
Aslında, tüm bunlar bilimsel araştırmanın birtakım tarzlarının
var olduğu ve bu tarzların, araştırmacının mizacına bağlı
olduğu düşüncelerine işaret ederek, bireylerin bir tür metodolojik
profilini telkin etmektedirler; diğer bir deyişle bazı zihinler,
kesin bilimlerden çok belirsizin bilimlerine epistemolojik
olarak daha iyi hazırdırlar. Öyleyse böyle olanlar ve olma­