Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

2 9 0 Belirsizin Bilimleri
6. Kaosun Biçimlerini Ortaya Çıkarma
Rastlantı, dünyanın temel epistemolojik verisi gibi görünmek
tedir; çünkü başlangıçta bilmemede özümsenmiş bir durumda
dır; inşa etmek, biçimler inşa etmektir; bir biçim, zihne, açıkça
sı, rastlantının sonucu değilmiş gibi, dünyanın gösterisini oluştu
ran öğeler bütününün a priori olası niteliğinden bir sapma gib
görünmektedir.
İnsan zihni, bir rastlantı temeli üstünde, düzenlilik, dönem
sellik, öngörülebilirlik kavramlarına dayanan zorunluluk yapılar
kurmaktadır; kısmi düzen ve düzen spektrumu kavramlarını
"algılanabilirlik gücü"nün ölçümü olarak oluşturmaktadır. Biz
zat buradan, biz kendimizi, zihnin temel erdeminin etkinlik
yani eylem içinde yaratıcılık olduğu zorunluluk ile rastlantı ara
sı bir devir içinde buluyoruz.
Demek ki, hata "zorunlu olarak katedilmesi gereken di
yalektik zamanlardan biridir" (Bachelard) ve Brochard'a gö
re "hata", esas olarak bireysel ve kişiseldir, "düşünen özne"niı
özel eğilimlerini dikkate almaksızın açıklanamayacak kolekti
yaratmada bireyin yansımasıdır; bize hatalarımızdan daha ço]
ait olan bir başka şey yoktur". Bütün entelektüellerin bildiği gi
bi, (bilimsel) bir yazarın bir diğerinden usulsüz, nezaketsiz bı
tarzda bazı şeyler alması (çalması) halinde, bunun en iyi kanıtı
birinci yazarın küçük de olsa, en iyi imzası, en belirgin izi olaı
hataları, İkincinin kopya etmesidir. Bir kopya edimini, yarat
mayı lekeleyen eksikliklerin kopya edilmesi kadar iyi göstereı
bir başka iz yoktur ve arızi olarak, bu saptama, her yerde "ha
zır ve nazır", fakat kendi gözünde hüzünlü bir hakikatin solul<
luğuna kıyasla hatalı biçimin kendini zihne dayatma gücüni
vurgulamaktadır.
Çıkarımsal egemenliğin, yani bir entelektüel peyza
oluşturmak için inşa ettiği yeni durumun ve yaratıcı edimiı
hatasının işlevine ilişkin bu düşüncelerden hareketle, tıpkı At
lan ve Prigogine gibi, biz de, biçimlerin süzülme devresinde)
(cycle) hareketle, yaratıcılığın olabilir bir modelini öne sürmel
miyiz? Eğer bir makine, rastlantısal bir algı alanının içinde biçim
lerin ayırdedilmesinin bir rutinini, bir mekanizmasını (bun;