Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

2 3 8 Belirsizin Bilimleri
maksızm tanınabilir öğelerden her birini birbirlerine ilişkin
farklı durumlara koyan ve böylece, teorik olarak sonsuz, ancak
birleşme yönelimli bir dizi içinde yeni işlemler telkin eden,
sürekli bir kombinetuvar egzersizidir.
8) Bu alanda en etkili egzersizlerden biri daha önceleri
Leibniz ve Condorcet'nin bildiği ve sonra sosyal bilimlerde
bazı ölçme teorisyenleri (Lazarsfeld, Guttmann) tarafından
yeniden ele alman, matris tablolarının köşegenleştirilmesidir.
Enformatiğin devreye girişine kadar nispeten çok az kullanılmış
olan bu yol, bu alanda büyük gelişmelere zemin hazırlamıştır.
Köşegenleştirme, zihinsel bir ortak biçimlenmenin (configuration)
bir noktasında, dikkate değer olanları yoğunlaştırmayı
ve böylece bizzat bu "yoğunlaşma"nm (condensation) varlığını
doğrulama ihtiyacına yol açmayı hedeflemektedir.
9) İnsan veya hayvanın az çok işin içinde olduğu tüm
bilimlerin genel eğilimi, bilimle ve rasyonelliğiyle alakasız,
fakat insan ve doğasıyla alakalı çeşitli nedenlerden ötürü, deney
üstüne temellenmiş bütün yöntemlere bir fren getirmekte ve
buradan da, bilimsel girişimin ve gözlemin yorumlanmasına
doğru çekilmesine yol açmaktadır.
10) Bilimsel devrimden bu yana, bilimin, bilimsel düşüncenin
ve yöntemlerinin sosyal evrimi, bu bilimin kendisi üstünde
ve bilim hakkında sahip olduğumuz düşünce üstünde olumsuz
bir etkide bulunmaktadır. Bilimin gerçeklik üstündeki eyleminin
gücü daha iyi kanıtlandıkça, global toplum onu şüpheli
konumuna sokmakta ve karanlık bir tarzda, bilimsel özgürlüğe
karşı çıkmaya yönelmektedir (bkz. II. Bölüm). Bunun sonucunda,
genelde tüm bilimlerin ve özelde de insan bilimlerinin metodolojik
pratiğinde bir kayma görülmektedir. Deneyin temsil ettiği
güçlü etkileşim, dünyayı çeşitli yanlarında kısmi kopyalar aracılığıyla
yerini, yeniden inşa etmenin kavramsal iradesinin ve gözlemin
temsil ettiği, dünyayla zayıf etkileşmeye bırakmak zorundadır;
benzetişim veya model oluşturma, bilimin en büyük genel
yöntemlerinden biri olma konumuna yükselmektedir. Açıklamak,
artık, çözümlemek değil, bir model inşa etmektir.
11) Ölçekleme (scaling), faktör analizi ve buna bağlı tüm yöntemler,
saptanması veya denetlenmesi olanaksız, iyi bilinmeyen