Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bilimlerinde Hata ve Yaratma 2 9 1
psikolojide konvansiyonel olarak "şemalaştırma" denir) kapsıyorsa
ve eğer bu makine, bu biçimleri belleğinde özümseyerek,
lıir halkaya (makinenin ayırdedici yeteneğini, daha önce biçimli
t ayırdetmiş olduğu ölçüde daha da pekiştiren bir devrenin
oluşturulması) sahip oluyorsa; bu durumda, bir kaostan itibaren
doğmuş biçimlerin ortaya çıkış, doğuş sürecinden -ve dolayı-
-. ı y I a katıştırıcı bir güç sürecinden- söz edebilir miyiz? Burada
gerçekten, bir düzensizlikten itibaren bir düzenin belirmesi söz
!■onusudur. Eğer, üstelik, bu makine doğmakta olan/doğan bir
lıiçimden, bu biçimin azalan frekans sırasıyla sunduğu düzenlilikler
çıkarmaya ve onları yeni düzen örüntülerine ilişkin ayıkl,ıına
ve katıştırma normları olarak işe katmaya elverişli ise, bu
durumda, bu makine, sadece bir ortaya çıkarma makinesi değil,
,iyili zamanda tipolojik bir makinedir; yani geçici dolaşmalardan
hareketle hakikatler oluşturma makinesidir, yapımcının iradesine
göre, belirli bir miktar rastlantı şırınga eden (Boltzmann taralından
yeniden ele alınmış Monte-Carlo ilkesi) yaratıcı makineli
ir. Bu durumda Gödel teoreminden sıyrılmaktadır; (geçici)
hata, burada, (düzeltilmiş) hakikati gerçekten temellendirici bir
ı izciliktedir.
Genelleştirelim: Entelektüel bir bütünün (yani insan toplu
ınunun) global gelişiminin herhangi bir evresinde, özel bir
makinenin varolduğunu ve bu makinenin, rastlantının oyununda,
diğerlerinden daha sık beliren "biçimler"i tanıyan bir
ıiyg ıt kapsadığını varsayalım; arızi olarak, bu, çok çeşitli biçimleri
"özgül", yani repertuvarları yapılmaya layık olarak kendilisinden
kabul eden sanatsal zihnin yaptığı klasik bir "yansıtma"
işlemidir. Diğer yandan, eğer bu biçimlerin bellekte özümlenmesinden
ötürü, bu makine, ayırdedici yeteneğini ve dolaylıyla,
diğer biçimlere "duyarlılığını" pekiştirirse, bu durumda,
makine veya insanı ortaya çıkarıcı (keşfedici) bir nitelik veren
yeni biçimlerin belirme süreci söz konusudur; bu "ortaya çık
ıncı" ve "keşfedici" terimleri, mantıkçı açısından çelişkilidir,
çünkü mantıkçı, biçimleri, eğer bunlar daha önceden oluşmuş
■ilanlarla uyuşmaktaysa tanımaktadır.