Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

2 3 6 Belirsizin Bilimleri
ve gizil faktörlerle çözümlemenin, yani olgulara çoklu nedenselliğin
sokulmasının, salt grafik bir şekilde öğretilmesini sağlamakta
ve doğası gereği belirsiz olanın "yüklenilmesi"nde (ele
alınmasında) önemli bir rol oynamaktadır.
Eğer, gerçekten, satır ve sütunlarının kesişme noktalarında
rakamlar içeren bir matris tablosu, değerlerden her biri, değeı
dağılımının standart sapmasına bölünerek indirgenmiş değerler
tablosuna dönüştürülebilirse ve eğer köşegenleştirme işlemi
uygulanırsa, bu durumda köşegenin eğiminin sapma kosinüsü,
çözümlemenin 1. faktörünjün] değeri kadardır. Eğer, bu
anda, xij= k+aij şeklindeki bir doğrusal denklemde bu 1. faktörün
mevcudiyetinden kaynaklanabilecek değerler hesaplanırsa
ve yeniden oluşturulmuş bu tablonun hücre hücre ilk tablodan
çıkarması yapılırsa (enformatikleştirilmiş abaküs sayesinde
kolayca yapılabilir), bu durumda, yeni bir "ilk farklar" tablosu
elde edilir ve bu, köşegenleştirme, doğrusal bir denkleme
indirgeme gibi, aynı işlemlere tabi tutularak, buradan, 2. faktör
elde edilir ve yine aynı yolu izleyerek, 3. ve diğer faktörlere
ulaşılır. Sonuçta, Southwell tarafından geliştirilen gevşeme
yöntemlerine benzeyen, yöntemsel arayışlardan hareketle,
ilk tablonun değişkenliğinin altındaki nedenselliğin faktörleı
dizisi belirlenir. Burada, faktör analizinin, nedenselliğe hâkim
olma sistemi olarak yeni bir açılımı bulunabilir mi?
18. Sonuç
Belirsizin bilimlerinin metodolojisine ve faktör analizine ilişkin
bu değerlendirmeleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
1) Belirsizin bilimleri, kanaatimize göre epistemolojik pla
da doğru bir şekilde gelişmemiş olan bilimsel düşüncenin
özerk ve kendine özgü bir alanını temsil ettiği ölçüde, belirsiz
olanın da bir metodolojisi, yani büyük ölçüde bu alana özgü
yöntemler ve bu yöntemlerin kullanılmasına ilişkin kurallar
bütünü vardır. Epistemoloğun sorunu, belirsiz olguları pekinlikle
işlemektir.