Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bilimlerinin Metodolojik Yanlan 2 0 3
"Graphs in Statistical Analysis", American Statistician. 27 (Şubat
1973), s. 17-21
Açıkça belirtilmemiş herhangi bir gerçeklik konusunda X ve Y
korelasyonunun 4 diyagramı. (Anscombe, 1973 ibid; E. Tufte: The
Visual Display of Quantitative Information, 1982'de anılmıştır).
İki dizinin korelasyon katsayıları aynı (0.8) ve oldukça yüksek
(anlamlı); standart sapmaları benzerdir. Oysa bunların temelindeki
sayılar birbirinden tamamen farklı diyagramlar ortaya
koymakta ve bu diyagramlara bakılınca, farklı araştırma yolları
izlenmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Korelasyon, neden değildir,
ama bilimin açıklamayı amaç edindiği nedenselliğin zorunlu
bir bağıdır. III. ve IV. diyagramlar, genel bir olgunun varolduğu
ve asıl olguya kıyasla farklı bir durumun/vakanın örnekleme--
ye rastlantısal olarak sızdığını açıkça göstermektedir. En basit;
yol, bu farklı veriyi, en kısa yoldan kesip atmak veya daha son--
raki bir inceleme için kenarda tutmak değil midir? I. diyagram,,
nedensel ilişkilere ulaşmaya yönelik (bu, asla, X'in Y'nin nede--
ni olduğu anlamına gelmez) korelasyon araştırmasında a lış ı­
ğımız durumları sunmaktadır. Eğer korelasyon varsa, bunun
niçin olduğunu söylemek gerekir, bu diyagramın işlemsel anlamı
budur. II. diyagramda görülen durumda, biçim, yani eğrinirı
Geştaltı apaçıktır; burada korelasyon hesapları, biraz yüzeyseldir
ve belki de bizi hataya sürükleyen budur. Yapılması gereken şey,
iki boyutta düşünmektir: a) Doğrusal olmayan bir eğri çizmek,
b) Analizden sonraki bir aşamada, bu eğrinin düzenli olup olmaıdığmı
ve gerekirse niçin böyle olduğunu sormak gerekir. Bij,
belirsizin biliminden kesin bir bilime geçilmek istendiği zaman
yapılır ve bunu yapacak donanıma sahibiz.
Özellikle insan bilimlerinde, işlediğimiz büyüklüklerin/
değişkenlerin çoğu bu kategoriye girmektedir. Bununla birlikte
biz onları birer büyüklük olarak, niteliğin nicelikleri olarak
kavramaktayız ve bunu yaparken sezgisel olarak Thorndike'
m ünlü cümlesine dayanıyoruz: "Wlıatever exists at ali, exists
in some amourıt, and therefore, it can be measured". Burada savunulan
teze göre, bir değerlendirmenin belirsiz olması, epistemolojik
değerden yoksun olması anlamına gelmez ve ondan,