Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 7 4 Belirsizin Bilimleri
VVilliam'm Ortaçağdan kalan önermesi, burada, işe karışır:* "Entia
non sunt multiplicanda praeter necessitatem". Böylece model
yapıcı, karışık işlevleri, daha anlaşılır saydığı basit işlevlere ayırmaya
hazır olarak, işlev tiplerinin (kara kutular) sayısını azaltma
yoluna gider. Örnek olarak, insani dünyanın durumunun zamana
göre değişen bir düzine kadar "karakteristik" özelliklerini
birbiriyle ilişkilendirerek ve etkilenen değişkenlerin birbiriyle etkileşimini
ve gelecekteki durumlarını araştırarak ilerlemenin sınırlarını
inceleyen Forrester'in ünlü modelini anabiliriz.
Burada, bir noktayı hatırlamak uygun olacaktır; uygulamalı
matematikte (ekonomi, fizik, mekanik vb) buna benzer bir
akım, XIX. yüzyılda doğrusal veya birinci derecede (orantılılık),
fonksiyonların çözümlenmesi konusunda hüküm sürmüştür; bu
akım, evrenin birinci derece diferansiyel veya doğrusal denklemlere
indirgenmesi eğilimini ifade etmektedir; bu eğilim, ancak
enformatik sayesinde daha karmaşık ilişki algoritmaları devreye
sokulduğunda terk edilmiştir. Sistem yaklaşımında (systemique),
Ockham'm ilkesinde buna benzer bir eğilim bulunmaktadır:
Karışık olanı (çok sayıda öğe kategorileri içeren), karmaşık olanla
(çeşitli çok basit çok sayıda öğenin bütünü) değiştirmek.
7) Program çözümlemecilerinin floıo-chart adıyla (insa
bilimleri uzmanı buna "fonksiyonların sosyogramları" diyecektir)
standartlaştırdıkları bu mekanizmaları, özellikle şemalar
veya "graphes" çizerek arıttıktan ve basitleştirdikten sonra,
sistemci -b u noktadan itibaren modelleştirici- "işleyen" gerçek
bir model inşa etmeye hazırlanır.
Yirmi yıl kadar önce sistemler teorisinde bir doktrin çatışmasının
konusu olan bir noktaya işaret edelim. Bu aşamada matematiksel
model fikri, masa üzerinde mekanik model fikrinin, kâğıt üzerindeki
alternatifi gibi ortaya çıkmaktadır. Çatışma henüz bitmemiştir,
ama formüller veya denklemlerin birtakım algoritmalara ve rutin
işlemlere dönüştürüldüğü günümüz enformatik çağında, artık,
önemini yitirmiştir. Ekonomide, sosyolojide veya ekolojide (doğada
karbon gazının veya azotun döngüsü), temel öğelerine indirgenmiş
şema, girdi değişkenlerini çıktı değişkenlerine bağlayan
bir denklemler dizisine eşdeğerlidir ve bu bir açıdan, matema-
* O ckham 'm usturası olarak tanınan bu ilke "Bütünlükler/varlıklar, zorunlu bir
m iktardan fazla çoğaltılm am alıdırlar" şeklinde çevrilebilir, (ç.n.)