Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bir Epistemolojisi: Mantıklar ve Alt Mantıklar 1 4 1
ınnıter küplerin bir bütününün inşa edilmesi, sosyal bilimlerde
.n.ıstırmacının bizatihi görevidir. Geçerlik testlerinin, standart
\,i|>ma ölçümlerinin vb büyük kısmı, bilinebilir gerçekliğin bu
y.ınına bağlıdır. Dolayısıyla olaylar, olgular veya varlıklar aram
Kırklardan söz etmek, bu farklar algısal eşikten daha küçük
n|( İlıkları takdirde, anlamsızdır; bu tipteki tüm formüle edişler,
işlemsel nitelikten yoksun gibi görülürler (Bridgman).
Bu aşamada bilimsel sürecin önemli bir yanı, gözlemcinin
idinde yer aldığı düzeyin tanımlanmasıdır; söz gelimi araştırın,ıcınm
dikkate almaya hazırlandığı atomların boyutu nedir
v'ı■sonuçta onları hangi ölçekte gözleyebilir ve karşılaştırabilir?
ı >rneğin lengüistik alanında, gözlemci sözcüklerle mi, harflerle
mi, tümcelerle mi ilgilenmektedir? Genel olarak, "olguyu yaral.ııı
şeyin ölçek olduğunu" (C.E. Guye) ve ölçek değişince olgul.ıı
ın veya biçimlerin doğasının da değiştiğini biliyoruz.
Deneysel bilimlerde bunun böyle olmadığı durumlar istisnaidir
ve kendiliğinde incelenmeleri gerekir. Bu, Mandelbıol
tarafından ortaya atılan "fractalite" kavramıdır; buna göre
, ılg isal biçimler ve onları oluşumlarında ve doğurgularmda
yönlendiren yasalar, dünyaya bakılan ölçek ne olursa olsun
ısınıdırlar. Buna (yaklaşık) bir örnek sosyal bilimlerden verilebi-
I i r; bürokratik bir sistemde sosyometrik yapılar (veya organiğimunlar),
ister bir büroda toplanmış bireyler grubundan, ister
I >i r şubedeki bürolar grubundan, ister bir bölümdeki şubeler
grubundan, ister bir ülkedeki işletmeler grubundan söz edelim
(kırklı sayısal değerleri olmakla birlikte) kabaca aynıdır. Tüm
bunlarda aynı vokabüler (lider, izole, diyad, atom), aynı araçlar
(sosyomatrisler), "graphe"ları nitelemek üzere aynı katsayılar
ve hatta aynı verimlilik, oluşma ve dağılma yasaları kullanılmaktadır
(Moles, 1962).
14. Sonuç
İki bölümde, meşru olarak "belirsizin epistemolojisi" denilebilecek
bir epistemoloji ortaya konmuştur; burada epistemoloji
terimi, etimolojik özünde logos anlamında kullanılmıştır;