Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

6 8 Belirsizin Bilimleri
sal hem de yüksek bir doğruluk derecesine ("bu, gerçek gibi")
ulaşan bir şekilde yeniden inşa ederek ifade eder.
Doğa bilimleri çerçevesinde "kesin" gözlem yapmakla
uğraşan pratisyenlerin, burada bir aldatmaca (trucage), yani
yalan olduğu, dolayısıyla hakikatin bulunmadığı iddiaları çok
hafif kalmaktadır. Kuşkusuz bu tür teknikler aldatmacaya
açıktır. Ancak, insan davranışının nispeten ince ve gelip geçici
yanlarını bir bilim konusu olarak kavramanın söz konusu
olduğu zor bir alanda, bu tür paradoksal yöntemler şu sayıltıyı
temel almaktadır: Gerçeklik, herhangi bir nedenle ulaşılmaz
olduğunda, kurgulama (fiction), gerçekliğin en iyi yorumudur.
"Sanat, bizim hakikati anlamamızı sağlayan bir yalandır"
(Picasso). Bu yöntemler, günümüzde tüm bilimsel alanlarda
kabul edilmiş olan model veya kopya (simulacre) fikirlerinden
hareketle epistemolojik planda kolayca doğrulanabilirler.
Bilimsel araştırmacı olduğunu varsaydığımız oyun yönetmeninin
bu tiyatromsu kurguyla gerçekleştirmeye çalıştığı
şey, gözlenen şeyin, doğrudan ulaşılması çok zor olduğundan
polis araştırmalarında robot portreler yapma veya bazı sahneleri
yeniden canlandırma pratikleri gibi, bir model veya örnek
oluşturmak, gözlenen şeyi yeniden inşa etmektir. Burada kanıt
arama kuralları araştırmacının belleğinden ve bu şeye ilişkin
geçmiş deneyimlerinden (soll Wert) hareketle olması gereken ile
gözleri önünde olup biten (İst Wert) arasında bir karşılaştırmaya
dayanmaktadır; araştırmacının, yeniden oluşturmaya çalıştığı
şey, bir hata sinyali verdiğinde, araştırmacı bunu ortadan kaldırmaya
çalışır. Bu süreçte, o kuşkusuz belleğinin çarpıtmalarına
bağımlıdır, ancak kendi eleştirisel zihnine de bağlıdır ve bu
sayede, hiçbir mekanik veya bilimsel gözlemin kavrayamayacağı
çok ince ve hassas nüanslar konusunda özellikle titiz bir
tutum izleyebilir. Bunun örneklerini IV. Bölüm'de bulacağız.
Bu noktada şunu da ekleyebiliriz; karikatüristi sosyo-psikologla
karşılaştırmak ve örneğin ayırdedici niteliklerin karikatürünü
yapma yöntemini, bu niteliklerin çözümlemesiyle bütünleştirmek
abartma olmayacaktır. İlke olarak, kuşkusuz, sosyal
psikoloji, karikatürler gerçekleştirmeyi (kişilik psikolojisi, ideal
tip arayışında, karikatürün bir bilimidir) sağlayan birtakım tek-