Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bilimlerinin Metodolojik Yanları 2 0 7
ilaha serttir"; bu, günlük yaşamın apaçık, basit bir fikridir;
elmas camı çizer, fakat cam da kurşunu. Bu, gerçekten, günlük
yaşamın basit deneyiminden çıkan düzen fikridir. Sertlik
likrinde ilginç ve önemli olan, içermeli (implicative) olmasıdır;
eğer A, B'yi ve B de C'yi çizerse, A, C'yi çizer. Burada bir zorunluluk
var ve dolayısıyla çeşitli maddeler birbirlerini çizişlerine
göre bir düzene sokulabilirler. Bu en azından tanımında belirsiz
kalan bir olguyu ilk dikkate alanlardan biri olan Molvs'un
düşüncesidir. "Sertlik" sözcüğünden ne anladığını açıkça kavramak
bakımından, katı maddelerin atomik teorisinin yıllarca
çaba harcaması gerekmiş ve buna ilişkin bir tanımı ancak yüzyılın
başında (Brinell, Joffe) ortaya koyabilmiştir. Mohs, kimyasal
olarak iyi tanımlanmış birkaç madde almayı (yeniden üretilebilir
standart fikri) ve onları, şimdi de kullanılmakta olan bir
sertlik ölçeğinde sınıflandırmayı önermiştir.
1) Talk
2) Alçı taşı
3) Kalsit
4) Flüorin
5) Apatit
6) Ortoklaz
7) Kuvars
8) Topaz (sarı yakut)
9) Korindon
10) Elmas
Bu özel maddelerin, her günkü yaşamımızla daha yakından
ilişkili eşdeğer karşılıkları vardır: tırnak ucu (3. ile 4. basamak
arası sertlikte), bronz veya pirinç (5. derece), pencere camı
(6. derece), silis veya çelik (7. derece), törpü-eğe veya su verilmiş
çelik (8. derece), eritilmiş alüminyum oksidi (9. derece).
Böylece sıralı ölçek denilen bir ölçekte birtakım ayrıcalıklı
öğelerin saptanmasına dayanan bir düzenlemeye sahibiz ve
herhangi bir maddeyle karşılaştırma yapmak kolaylaşıyor:
"Bu madde, kuartz tarafından çiziliyor veya camı çizebiliyor
mu?" Eğer böyleyse, bu maddenin 6 ile 7 arasında (6,5 diyelim;
buna tekrar döneceğiz) bir sertlik derecesi vardır. Metalürji­