Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bilimlerinin Metodolojik Yanlan 2 1 7
Bu tabloyla ne yapılır? Yapılacak şeylerden biri, satır ve sütunları,
gözleyerek, örneğin, bazı satırların siyah renkle daha
doluyken, diğerlerinin daha açık kalıp kalmadığına bakılabilir;
sütunlar için de aynı şey yapılır. Eğer böyle bir durum varsa,
niçini sorgulanabilir; buna besbelli yanıtlar bulunabilir; örneğin
İngilizceden İngilizceye çevirmek, Türkçeden Türkçeye
çevirmek kadar kolaydır (bkz. köşegen); veya daima belirli bir
durumda olmak üzere, özellikle kolay veya özellikle zor diller
ayırdedilebilir.
Başlangıçta hemen hemen rastlantısal bir düzende yazılmış diller
listesi, muhtemelen yazarın akima geliş sırasına göre düzenlenmiştir;
bu, olumsallığın (contingence) ürünüdür. Bir başka
sıra düzeni benimsenseydi, yine ilke olarak aynı sonuçlar elde
edilirdi; çünkü sonuçlar, ardışık çiftler üzerindeki yargılardır.
'1 Bir Tablo Nasıl "Köşegenleştirilir" ve Niçin?
Daha ileri gidebiliriz. Satır ve sütunların düzeniyle oynayarak
yeniden gruplandırmalar n eden iyle tablonun genel yapısıııın
rastgele değişip değişmediği sorulabilir. Bunu yapmanın
yöntemlerinden biri, satır ve sütunlarda yer alan yuvarlaklaıın
büyüklüklerinin toplamını belirlemektir; bu amaçla örnel’,in,
yuvarlak büyüklüklerine 1, 2, 3, 4, 5 şeklinde puan vererek
loplamlar elde edilir; bunlar salt grafik niteliktedir (eğer karesi
.ılınırsa -teorik olarak- bir başka gruplanma elde edilir), ancak
bir satırdan diğerine (sağ taraf) ve bir sütundan diğerine (tabloııun
altı) değişirler. Bu anda, her birinin toplamlarını en büyüklen
küçüğe doğru düzenli olarak azaltarak satırları ve sütunları
yeniden gruplandırmayı yasaklayan hiçbir şey yoktur.
Bu işleme köşegenleştirme denir; zira en büyük yuvarlaklan
matrisin bir yarısında toplamayı sağlamaktadır; köşegenin üst
kısmında... Matematikçiye göre, bunun gerçekleşmesi garan-
I ili değildir; empirist ona, bunu denemenin zahmete girmeye
değer olduğunu ve özellikle enformatik çağında, fazla pahalı
bir iş olmadığını söyleyerek karşılık verecek ve şunu da ekleyecektir;
bu çoğu kez olur ve eğer bu durum da, tabloyu (effek-