Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin İşlenmesi Yöntemlerinden Bir Örneklem 2 5 1
durumudur; bu durum, bilinç alanında eşzamanlı veya çelişkili
olarak beliren olabilirler arasında duraksayan veya karar veremeyen
bireyin, sahip olduğu temsilin öğeleri arasında cereyan
eden gerilimler, çelişkiler içinde bir çözüm bulma zorunluluğunu
hissetmesidir. Bu tür durumlar, psiko-fizik stresle bağlantılı
olarak ortaya çıkarlar, birey isteyerek bir "oyun" durumuna geçtiğinde
ve güçlerini, bir sorunu çözmek için harekete geçirdiğinde
veya bedava da olsa, bir seçim yapmak zorunda olduğunda,
zihinsel gerilim durumlarıyla karşılaşmaktadır. Bu saptamadan
hareketle, belirsiz veya az formelleştirilmiş; ancak zihnen algılanabilir
kavram veya olguların yönlendirilmesine ilişkin bir
dizi yöntem çıkarılabilir; daha önce de vurguladığımız gibi, bir
kavramın dış hatlarmm/kenarlarmm (contours) netliği ile zihne
kendisini dayatma gücü (pregnance), bağımsız kavramlardır.
Zihnin bu tür bir gerilimi, sözcüğün dolu anlamında katıldığı
bir test sırasında bir kavramı uygun iki karşıt uç arasında
(örneğin bu, semantik diferansiyel durumu) yerleştirmek
zorunda olduğu zaman ortaya çıkmaktadır. Yine, insan bir listede
veya seçenekler arasında seçim yaparken birtakım öğe veya
seçenekleri "feda etmek" zorunda olduğunda bu durumu yaşamaktadır;
seçmek, seçilmeyenden vazgeçmektir-, ve burada
belirli bir minimum yaratıcılık tipini meydana getiren bir mikro-kaygı
durumu vardır. İşte iki örnek: Trade-off ve item eleyerek
ölçek oluşturma; her iki yöntem de uygulamalı sosyal bilimlerde
sık kullanılmaktadır.
a) Trade-off
Trade-off, marketingden gelen bir terimdir. Metodolojik açıdan
kabul edildiği şekliyle, bireyin, kaynaklarını aralarında paylaştırmak
zorunda olduğu birden çok (2,3,4, ve hatta daha fazla)
seçenek önünde bulunduğu kurgusal bir duruma konması
anlamına gelmektedir; bireyin kaynakları; zaman sermayesi,
parasal sermayesi, insani personel gibi kaynaklar ya da genelleştirilmiş
paha dediğimiz şeyin kaynakları olabilir. Bu tür bir
durumda ondan istenen şey, aksiyomatik olarak sınırlı olan -
oyunun kuralı böyle- bu kaynakları, kendisine sunulan seçenekler
arasında nasıl dağıtacağını söylemesidir; burada A seçeneğine
verdiği B'den veya C'den alınmış (veya tersi) olacaktır.