Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bir Epistemolojisi: Mantıklar ve Alt Mantıklar 1 3 1
d iugramatik" süreç de aynı çerçevede değerlendirilebilir. Bunl.ıı,
epistemologlann şimdiye kadar üzerinde çok az durduğu
v.ımtıcı düşüncenin temel aşamalarıdır.
S. Kıstasların Yükselişi
/ilinin az çok keyfi olarak algılanmış olan, ama bazı varyasyonlar
içinde düzenlilik ve tekrar kıstaslarına büyük ölçüde
uyan biçimleri depoladığı ve yukarıda işaret edilen "zihnin
.ışkıya alınması" olgusunda bundan sonraki aşama, birtakım
(i kirlerin yükselmesidir; burada, birtakım olgular, olaylar veya
ı kıvranışlara, daha genel bir deyişle, daha önce ele alınmış, bir
ılosyada, bir çekmecede, seyahat notlarında veya laboratuvar
defterinde depolanmış biçimlere bağlı karakteristik özellikler
veya kıstaslar konusundaki "fikirler" söz konusudur.
Bu yeni süreç, sözcüğün dolu anlamında, "ayırdedici özellikler"
bulmak, yaratmak anlamını taşımaktadır; burada "ayırd
edici" terimi, bu kıstasların bir olaydan diğerine, değerlendirilen
şeyin bir iteminden diğer bir itemine olabildiğince değişmesi
anlamındadır ve bu kıstas dış dünyadan gelen zihinsel
biçimler deposu içinde iki türlü değişebilir; ilk olarak ya hep
ya hiç tarzında değişir ve bu, söz konusu kıstasların varolması
veya olmaması demektir; ikinci olaraksa insani olgularda çoğu
kez görüldüğü gibi, kayda değer bir ölçüde değişebilir.
Kıstasın var olmasını veya olmamasını (ikili kıstas: critere
binaire) içeren basit durum, daha önce Leibniz'in gördüğü,
daha sonra Roman Jacobson ve nihayet Shannon'un vurguladığı
gibi, derin heuristik anlamı bakımından önemli bir role
sahiptir. Kuşkusuz, "evet" ve "hayır"ın basitliği, kategorilerin
oluşturulmasında ve anlaşılmasında önemli bir aşamadır;
gözlediğim item, benim ilgilendiğim olguların kategorisine
ait midir, değil midir? Bu kategori, benim o anda icad etmekte
olduğum ve geçerliliği hakkında çok daha sonra bir kanaate
varacağım bir kategoridir.
Bu kıstas veya kategori fikri, keyfidir/uzlaşmasaldır; en
azından başlangıçta böyle görünmektedirler. Spinoza'ya göre