Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Zayıf Rasyonellik ve Asgari Bilimsellik 55
16. Belirsizin Bilimlerinin Statüsü
Belirsizin bilimi, epistemolojik açıdan elverişsiz bir statüde
bulunmaz; genel bilim in bir dalından başka bir şey değildir.
Belirsiz, dediğimiz gibi, açık seçik olanın zıddıdır ve burada
bizim hedefimiz beş noktada özetlenebilir:
1. İnsanın zihinsel etkinliğinin önemli bir kısmının, istese
de istemese de, dünyanın açık seçik olmayan yanlarını, kaypak
ve değişken şeyleri, yüksek bir hata içeren değerleri incelemek
zorunda olduğunu göstermek.
2. Düşünceye gerekli öğelerin, o kadar da bütünüyle rastlantısal
olmaksızın yaklaşık düzenlilikler, muğlak bir öngörülebilirlik
içerdiğini, dolayısıyla ilke olarak bilimin konusu
olduklarını göstermek. Ancak, genelin bilimi vardır ve bilim,
dış dünyanın gözlenebilir düzenliliklerinin toplamıdır.
3. Belirsizin biliminin, hepsi olmasa da çoğu yanının insan
bilimleriyle, G. Gusdorf'un eleştirdiği ("bunlar bilim değildir
ve insan da bir obje değildir"), fakat bizim benimsediğimiz ve
kararı okuyucuya bıraktığımız, konusu insan olan bilimlerle
ilgili olduğunu savunmak.
4. Belirsizin bilimlerinin epistemolojisinin nasıl olabileceğini,
yani bu bilimlerin hangi yasalara uyduklarını, konularının
ne tür öngörüler sağlayabileceğini saptamaya çalışmak.
5. Bu bilimlere özgü bir "metodoloji", yani onların incelemelerine
uygun yöntemler derlemesi ve taktiği oluşturmak.
Bu yöntemlerin çoğu, daha önceden bildiğimiz yöntemlerdir;
çoğu, sosyal bilimlerde geniş ölçüde uygulandığı için, yakından
tanıdığımız, fakat bize göre belirsizin bilimlerine uygun
düşen bir tarzda değil de entelektüel konformizm nedeniyle
belirlinin bilimlerini beceriksizce taklit eden bir tarzda uygulanan
yöntemlerdir.
Bu yöntemlerden bazıları (fenomenolojik yaklaşım, sembolik
denklemler, sıralı ölçekler), zihnin, yetersiz tanımlanmış
konuları işlerken izlediği evrensel tutumlar gibi görünmektedir.
Belirsizin bilimlerini, kısaca bilimsel düşüncenin genetik
bir aşaması olarak gör-mek abartma değildir; bir tek bilim vardır
veya daha doğru bir deyişle bir tek bilimsel anlayış vardır;