Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

8 4 Belirsizin Bilimleri
da kullanmak, ve bu maddeyi almış ve almamış hasta gruplarının
sonuçlarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma
bulunduğu takdirde ilaç olarak onaylamaktır.
• Ancak, etik açıdan, laboratuvar veya araştırmacı, hast
ve tehlikede olan, ama test gereği, kendilerine ilaç maddenin
verilmediği gruba, yardım etmeme nedeniyle suçlu bulunabilir.
Bu örnek, bütünüyle kurgusal değildir ve örneği biyolojiden
vermiş olsak da insan bilimlerinde deneyin içerdiği sorunların
tipini göstermektedir; fakat insan bilimleri alanından ve
daha genel bir şekilde deneyci-denek etkileşimine dayanan
tüm alanlardan başka örnekler de verilebilir.
Özetle, Claude Bernard, Huxley ve çağdaş büyük laboratuvarlarm
anladığı anlamda deney, pratik bazı sınırlandırmalara
ve bazen de deney yapabilme hakkının sınırlılığına bağlı derin
sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu engeller kategorik değillerse
de, o hale gelebilirler (yüzyılın başında Anglosakson ülkelerde
hayvanlar üzerinde deney yapma konusundaki çatışmayı hatırlayalım).
Ayrıca, genetik manipülasyonlar konusunda Avrupa
Konseyi'nin getirdiği yasaklamalar, temel ilkesi itibariyle deneyin
kendisini, yani yeni kombinasyonların serbestçe araştırılmasını
sorgulamaktadır. Kuşkusuz, deney, araştırmanın sağduyusu
adına pek çok bilim adamı tarafından savunuluyor ve daha çok
uzun zaman sürebilecek olan mevcut konumundan yararlanıyor,
fakat, en azından, araştırmanın bürokratikleştirilmesi ve
önceden izin alınması gibi ince ve etkili yollarla deneyin uygulanma
alanının her gün de facto ya da de jure bir tarzda daraldığı
ve bunun yenilikçi dinamiği yavaşlattığı açıkça görülüyor.
Oysa, aranan şeyler aracılığıyla aranmayanı bulma, yerleşmiş
bir kuraldır: "Yenilik, bir kazadır" (Ch. Nicolle). Burada, aranan
şeyin (aranan bulunsun veya bulunmasın) bir tür yan ürünü olarak
yeni ilkeler veya olanaklar keşfetmeyi sağlayan heuristikte
sürekli bir sapma (detournement) söz konusudur. Ancak, bilim
için uygulama ve denetlenmesi gerekli olduğu ölçüde, yine aynı
sorunla karşılaşılmaktadır. Pratikte cereyan eden şudur: Gerçekleştirilen
şeylerin alanını çevreleyen düşünülmesi olası olanaklar
bulutunun boyutları ve yoğunluğu artmakta ve bu, her aşamada,
yeniyi bulmak için yeni girişimler yaratmaktadır.