Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 2 8 Belirsizin Bilimleri
7. Olguların Keşfedilmesi
Burada Hegel anlamında bir fenomenoloji söz konusudur.
Bunun ilk aşaması bizim etrafımızdaki evrenin evriminde ve
dünyanın seyrinde görünen düzenlilikleri araştırmaktır; söz
konusu evren, insan bilimleri için, psikolojik, sosyolojik, ekonomik
vb niteliklidir; yani insan ve tepkilerini obje olarak alan
bilimlerin evrenidir. Burada aslında, Merton'un serendipity pattem
adını verdiği haberdar gözlemcinin naif gözlemi söz konusudur;
bu gözlem, zihnin, gözlediği şeyden mesafeli durmaya ve
özellikle ondan kopmaya, dünyadan daha sonra yeniden girmek
üzere dışarı çıkmaya yönelik kişisel çabası içinde oluşmaktadır.
Gözlemci ile gözlediği şeyin ayrılmasını vurgulayan bu
özgül zihinsel eğilim, şeylerin dolaymışız anlamını, yani objenin
dolayımsız işlevini veya davranışın nominal amacını kabul
etmemeyi, geçici olarak reddetmeyi içermektedir. Bu Husserl'in
parantez içine koyma (Einklammerung) dediği şeyle büyük ölçüde
ilişkili görünmektedir. Bu bir bakıma, dünya veya insanların
bize gönderdiği mesajın "anlamını", içeriğini reddederek
bu mesajın ve onu taşıyan kanalın ayırdedici niteliğini, içereni
dikkate alma, bir başka deyişle içerenin lehine, içeriği reddetme
yaklaşımıdır. İşte bilimsel sürecin tam bu noktasında, biçim,
fondan ayrılmakta ve gözlemci objenin kenarlarını (contours)
belirlemektedir. Daha önce, Gebser'in söylediği ve Picasso'nun
da özlü bir şekilde yinelediği bir söz var: "Önce bulurum, sonra
ararım". Bir noktayı hatırlayalım: "İçerik çözümlemesi" denilen,
iletişim bilimlerinin bu büyük teknolojisi, her zaman ve öncelikle,
içerenin çözümlemesidir; zira gerçek gizil içeriğin, içerenin
uyduğu kriterlerden çıkacağı düşüncesine dayanmaktadır.
Burada, özellikle sosyal bilimlerde olmak üzere, olağanüstü
bir şekilde genel bir süreç bulunmaktadır. Psikolog, dünyada
yaşar, dünyadan bir deneyim alır, biçimlerin ortaya çıkışını
görür ve en azından bu aşamada, orada kalır; terimin dolu
anlamında, ayırdettiğini sandığı biçimleri işlemeden önce bilincine
yerleştirme dönemi yaşar. Bu biçimler, -b ir bakıma zaten
zihnin bir inşası olan- olgular olmaktan ziyade, o an için, algısal
alanda olayların düzenlilikleridir sadece; yani psikologun