Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 8 2 Belirsizin Bilimleri
dir; alkol içen birey, bundan etkilenmektedir, bu etkilerin bazıları
pozitiftir (kendini iyi hissetme, çevresine ve karşısına çıkan
durumlara hâkim olma yeteneği vb), bazıları negatiftir (bazı
davranış bozuklukları, uzun vadede fizyolojik zararlar vb).
Modelin amacı, bu etkilerin bir envanterini yapmak ve bireyin
dolayımsız mevcut davranışını nasıl etkilediklerini irdelemektir;
biraz fazla içmek, biraz daha az içmek.
Esas şema, bu mekanizmayı ayrmtılandırmaktadır. Şemanın
solunda, bireyin çevresinde mevcut belirli bir miktarda alkol
görülmektedir; bu alkol, belirli bir "genelleştirilmiş paha" karşılığı
elde edilmektedir; genel paha, bireyin kaynaklarına göre, bireyin
tükettiği alkol miktarını belirlemektedir ve bu miktar her bir
kişi için gr/k olarak ifade edilmektedir. Bireyin psiko-fizyolojisine
göre bu miktar, artan psikotrop bir etkide bulunmaktadır; bu
etki, düzenleyici bir rol oynayan, yani alkol içmenin daha sonrası
üstünde negatif bir geribildirimde bulunan "iç durumun algısı"
(cenesthesie) ile genel olarak ifade edilir (1. devre).
Bireyin eyleminin iç peyzajına ilişkin mikro-psikolojik çözümlemeye
göre bireyin bilinç alanı, bu etkileri sezgisel bir biçimde,
yani çok az açık seçik bir tarzda, iki gruba ayırır; a) bireyin apaçık
olarak hemen hissettiği ve genellikle (her zaman değil) kısa
süreli olan etkiler; örneğin zihinsel akışın hızlanması, bilinç alanının
genişlemesi, karar yeteneğinin artması, vb. Tüm bunlar
oldukça muğlak olan ve deneyselci psikologların bunlardan her
biri için yaklaşık nicel bir ölçek geliştirebileceği kavramlardır.
Buradaki etkiler, ilke olarak pozitiftir, bireyin kendini iyi hissedişine
katkıda bulunurlar ve bu duruma yol açan açık nedeni sürdürmeye
götürürler; biraz daha içmek. Modelde, kara kutuların
tüm karakteristiklerinin doğrusal nitelikli olduğu varsayılmaktadır
ve bu, modelin kullanılabilirliğinin önemli bir temelidir.
Bu gruptaki tepkiler, demek ki alkol tüketimini artırmaktadır.
Model çözümlemesi bakımından ilginç bir tepki, güvenlik ilkesiyle
ilgilidir. Eğer, üç kadeh şampanya içtiğimde, varmak istediğim
hedefe kıyasla, memnunluk verici genel bir etki hissedersem,
hissettiklerimi belirsiz bulup daha uygun bir durumda olduğumdan
emin olmak için (putting one self on the safe side) dördüncü
kadehi de içerim.
b) Çoğu kez uzun süreli olan, yani daha sonra ("şimdi değil", "bu
akşam arabayla eve dönerken", "yarm", "gelecek yıl") hissedilen ve
genellikle negatif olan etkiler. Aslında, nöro-psikolojiye göre bunlar,
beyin tarafından, özellikle belleğin ve kültürün etkileşimine bağlı
olarak, farklı bir şekilde işlenirler. Bireyin, uyuşturucuların, hatta
alkol gibi daha aşina olan ve genel kültüre ait olan maddelerin bile
gücü karşısında hissettiği normal bir endişe söz konusudur; birey,