Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

2 2 6 Belirsizin Bilimleri
üstünde komşuların kuşkulu bakışları ne kadar etkiliyse (çünkü
ona karşı dönebilirler), casusun veya sosyolojik anketörün büyük
kentteki anonim bakışı, değerler açısından o kadar nötrdür.
13. Faktör Analizi Sosyal Bilimlerin
Evrensel Yöntemi mi?
Herhangi bir şekilde kesin veya belirsizce ölçülebilir boyutlaı
veya parametreler tarafından nitelendirilmiş birtakım olgular
bütününün varyansını açıklayan faktörlerin araştırılması, bu
olgunun her görülüşünde (occurrence) bu parametrelerin varyansları
arasında bir iç bağlantının var oluşuna dayanmaktadır.
Faktör araştırması nedensel çözümlemenin yeni bir biçimi gibi
görünmektedir; temel olarak istatistiksel niteliktedir; "gizil
nedenler"in araştırılmasıdır; faktörlerin basitçe ifade edilmesine,
burada bizim az kesin, en azından belirsiz saydığımız sosyal
bilimlere uyarlanmış bir tür muğlak determinizmin oluşturulmasını
eklemektedir.
Burada bizi iki temel nitelik ilgilendirmektedir. Öncelikle,
belirttiğimiz gibi faktör araştırması olguların gözlemine dayanır,
onların değiştirilmesine (alteration) değil.
İstatistikçi, örneğin anketler aracılığıyla, yaklaşık olarak ölçebileceğine
inanarak "kimin neyi (klasik, hafif, havai, ağır, neşeli,
karmaşık), ne zaman ve nerede dinlediğini" yaşa, cinsiyete, sosyal
ve kültürel statüye göre gözleyerek, radyo yayınları dinleyicilerinin
müzik zevkinin gizil faktörlerini ortaya çıkarır. Bunu
yaparken ne insanlara, ne de olgulara müdahale eder; tepkilerini
gözlemek için insanlara dinletmek üzere özel müzikler de
üretmez. Yaratması gereken ölçme ölçeklerine göre yaş veya
sosyal statü, müziğin hafifliği veya klasikliği gibi boyutlar
arasmda belirdiğini gördüğü korelasyonlar üstünde ustalıkla
oynamakla, kaydetmekle, not etmekle yetinir.
İstatistikçi eylemde bulunmaz, gözler. Temaşa eder ve temaşasından
hareketle, sınırlı bir kesinlik içinde, çıkarsamalar yapar;
bu gerçekten zayıf etkileşimdir. Gözlediği olgu, o an için oldu-