Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

9 4 Belirsizin Bilimleri
20. Bilimsel Araştırma Azalan Bir Etkinlik mi?
Yukarıda ele alınan düşünceler, dış dünyaya ilişkin bilimsel
araştırma etkinliklerinin bütününün bir dizi engelle karşılaştığı
belirtilerek özetlenebilir. Bu engeller o denli büyüktür ki,
başlangıçta hareket noktası olarak aldığımız "maddi dünyada
hiçbir şey bilim sel yöntemin kapsamı dışında değildir" şeklindeki
anlayış, pragmatik olarak sarsılmaktadır.
• Bir yandan, mikrofizik dünyasında varolan belirsizlik
ilkesi, bizim mikroskobik dünyaya ilişkin nedensel bilgimize bir
engel ve Laplace'çı determinizmde bir çatlak oluşturmaktadır.
• Diğer yandan, yukarıda fotoğraf konusunda ortaya koyduğumuz
gibi hareketli/canlı varlıklar alanında ve günlük
yaşam ölçeğinde de gözlemin belirsizlikleri vardır.
• Yine diğer yandan, örneğin sosyal bilimlerde, araştırma
maliyetinin oldukça başdöndürücü bir artışı söz konusudur.
Nedenlerinde tamamen nicel olan bu yan, birinci derecede
önemli bir nitel olguya yol açmaktadır; sosyal bilimlerde tarz
ve içerik değişmesi... Bu bilimler, az bir empirik malzeme ve
yoğun bir düşünce çabası gerektiren yöntemlerle güç bir gerçekliği
arayışın, formüle edişin, sezgisel olanın, belirsiz olanın
alanında bulunan bir entelektüel (teorik) özgürlük alanım
terk ederek, büyük laboratuvarları, yüksek kredileri, yönetim
mekanizmaları ve imgelem kaybıyla, doğa bilimlerinin özelliklerini
almaktadır; bu dönüşümün imgelem kaybına yol açması
kaçınılmazdır, çünkü imgelem olabilirin alanına açılmaya, yani
özgürlüğe bağlıdır. Bunun ardından, patronların yönlendirmesi,
genç araştırmacıların profili, araştırma alanlarının ve yöntemlerin
seçimi de değişmektedir. Burada, organizasyon adamı,
sezgi adamının yerini almaktadır.
• Nihayet, insanların, hatta genel olarak hareketli/canlı
varlıkların gözlemi fikrinde, bir dizi başka engel daha vardır:
Toplum tarafından yerleştirilen bu engeller, araştırmacıya
çok sayıda birtakım temel davranışları yasaklamakta ve onun
eylem özgürlüğünü ve özellikle yenilik özgürlüğünü kısıtlamaktadır;
elbette tasarlanabilecek gittikçe daha çok sayıda
deney var; ama bunlar, teknik veya malzeme ve benzeri şeyler­