Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 4 0 Belirsizin Bilimleri
den her birine fazla geniş olmayan ve zihnen, gerektiği gibi
hâkim olunmuş birtakım değişiklikler ekleyerek tipten gerçekliğe
geçebilir. Bu değişiklikler, sonuç olarak zihin için oldukça
küçük bir "bilişsel paha"ya sahiptirler.
Bu perspektifte, bilimsel işlem, gerçekliğin türlülüğünü,
bir başka türlülük biçimine, yani "tipik biçim+değişiklikler"
kavramına dönüştürmeyi içermektedir. Örneğin psikolojide,
Pieron'un yaptığı gibi, temel psikoloji, farklar psikolojisiyle birlikte
düşünülecektir.
Özetle, burada betimlenen süreç üç nokta içermektedir:
• Sınırlı sayıda tipler tanımlamak
• Bu tiplerin, çevrenin uyaranlarına tepki olarak gösterdiği
öngörülebilir "davranış"ı incelemek ve derinleştirmek
• Bireylerin değişkenliğini, temel davranışlara eklenmiş
bir şey gibi değerlendirmek (varyasyonel/değişkensel yöntem).
13. Nicelleştirme Süreci veya Nesnel Bir Betimlemenin
Atomik Malzemeleri Olarak Belirsizlik Eşikleri
Yukarıda betimlenen sürecin sonucu şudur: Olgu veya olayların
bilimsel betimlemesi, fiziksel değişkenler düzeyinde hiçbir
zaman mükemmel olarak "kesin" değildir. Gözlenen şeyde
daima bir değişiklikler/varyasyonlar marjı vardır ve gözlemci,
tanımı gereği genel yanlarla ilgili olan dar anlamda bilimsel
bir çalışma yapmak istediğinde, bunları ihmal edilebilir sayar.
Bilim -örneğin tarihten farklı olarak- sadece genel olanla uğraşır.
Öyleyse tüm özellikler, tüm kıstaslar, tüm boyutlar, bir fark edilme
ya da duyarlılık eşiğine sahiptir. Bu saptama, çok temeldir;
zira her boyutta duyarlılık eşiklerini kombine ederek, algı atomları
fikrine, diğer bir deyişle, gerçekliğin bilimsel betimlemesinde
mikroskopik birimler fikrine götürür. Bu algı eşikleri kenarları
JND'den (J.N.D.= ancak fark edilebilir farklılıklar) oluşan mikroskopik
"hiper-küpler"in biriktirilmesiyle ortaya çıkan temsili
biçim mekânına tanecikli bir doku verirler.
Bilimsel gerçekliğin atomlarının incelenmesi ve nihai
betimlemeler için alıkonacak boyutlardan her biri üstünde, ele-