Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

5 4 Belirsizin Bilimleri
Kuşkusuz, bilimin gelişme süreci, olabildiğince açık seçik
ölçütlere bağlı bir terminolojiye doğru gitmektedir; ancak yenilik
sürecinin de, zihnin bütünleştirmesi ve bir bakıma düzenlemesi/yerleştirmesi
gereken belirsiz kavramlarla sürekli bir
mücadeleyle yürütüldüğü tartışılamaz. Öyleyse muğlak kavramların,
çatışmalı bir öz taşıyan düşüncenin mekaniğinde,
yenilik üretici olmalarına şaşırmamak gerekir; "aşırı bir kesinlik
tutkusu, yeniliği, herhangi bir yöntem eksikliğinden daha
fazla kısırlaştırır" fikri, dünyayı açık seçik bir imaja kavuşturmak
için, muğlak ve belirsiz olan şeyleri sürekli kovalama
çabasına bağlıdır; fakat temel mekanizmaları artık heuristik
çerçevesinde incelenmeye başlayan yaratıcı düşünce, biçimsel
kanıt kurallarından farklı kurallara göre işlemektedir. Matematikçilerin
kendileri bile bize, önce bulunup, sonra kanıtlandığını
söylemektedirler; kuşkusuz kanıtlama daha önce "bulunmuş"
olan şeyin hatalı olduğunu da gösterebilir ve bu durumda,
en azından hataya ikna oluncaya kadar ad infinitum bir tarzda
sürekli yeniden başlanır; hataya emin olunca, bu kısır serüvenin
alt-ürünleri toplanarak vazgeçilir. Ancak, her halükârda,
keşif yapmaya yönelik girişimin özü, bulunmuş şeyin nitelikleriyle
büyük ölçüde -veya tam am ıyla- ilişkili değildir.
Burada, ünlü Gödel teoremine dayanan, yaratıcılıkta bilgisayarın
rolü ve iki yenilik türünün pragmatik olarak ayırdedilmesi
konusundaki çağdaş tartışmayı hatırlamak yerinde olur;
bunlardan biri psikolog veya metodolojistin önerdiği kombinezonların
veya kavramların olabilir kombinezonlarının alanını
irdelemek için, bilgisayarın yapay zekâsının az çok kolaylıkla
insan zihninin yerine geçtiği ve bizim varyasyonlu dediğimiz
yeniliktir; İkincisi ise daha önceden bulunmuş öğelerin veya
kıyasların basit bir kombinatuvarına indirgenemeyecek olan
mutlak (aşkın) yeniliktir. Mutlak yenilik, bir çelişki veya karşıtlık
mekanizmasıyla başlar ve daha sonra, bu çelişkilerin aşama
aşama çözümüyle devam eder; burada, "algılanmış engeller"
denen şeyin hem güçlü bir şekilde hissedilen hem de imgesel
olan bariyerler tarafından yönlendirilmiş bir olabilirler labirentinde
zihnin dolaşmasını andıran ve birbirine yol açan çelişkiler
zinciri söz konusudur.