Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

118 Belirsizin Bilimleri
bir doyum eşiğine kadar uzanan bir ölçek, kendiliğinden fark
eşikleri denilen bir dizi basamağa ayrılır. Burada psikolojik ölçmenin
bir tür evrensel ölçeğinin bulunduğu, yani dış dünyanın
bir öğesini bizim algımızla karşılaştırma yeteneğinin bulunduğu
söylenebilir; bu, söz konusu öğenin "büyüklük"ünü, giderek
artan bir dizi fark eşikleri üstünde yerleştirme yeteneğidir.
10) Bütünleştirme (integration) veya birikim (cumulation)
fikri: Burada, belirli bir ölçek üzerinde ölçülmüş bir büyüklüğü,
bir başka vesileyle aynı ölçek üzerinde ölçülmüş bir başka
büyüklüğe, zihin aracılığıyla ekleme yeteneği söz konusudur.
Pratikte, zihnimiz bu tür bir işlemi, ancak, eşit dereceli basam
akları olan doğrusal bir ölçeğe dayanarak yapabilecek yetenektedir.
Ölçümcü matematikçi (metrologiste), sadece bu aşamada,
ölçme kavramını, yani eşitliğin ve toplamın tanımını,
tam ve kesin sayar.
11) Ağırlık katsayısı fikri: İnsan zihni, özel bir hazırlık yapmadan/bir
çabaya girmeden, herhangi bir ölçmenin sonucuna,
bir başka ölçmenin sonucundan daha büyük bir önem atfedebilmektedir;
yani iki sonuçtan birine bir önem katsayısı yüklemektedir;
"bu, öbüründen iki kat daha önemli", "bu, çok daha
önemli" vb. İnsan zihninde çok sınırlı olan bu yetenek, çok basit
katsayılara indirgenmektedir; iki kat daha fazla, üç kat daha fazla
vb. Dolayısıyla bu, bir bütün içinde bütünleşmiş bir durumda
bulunan bir itemin, genel bir sonuca katkısıyla ilgilidir.
12) Gradyan (gradient) fikri: Bu, insan zihninin, iki nicel
büyüklük /değişken olarak değerlendirilmiş (örneğin bir nedene
bağlı olarak değişme hızı) bir neden ve bir sonuç arasında
kurduğu empirik ilişkiyi ifade etmektedir. Örneğin mekân
konusunda, coğrafi bir harita üzerinde, bir arazinin eğimi fazla
olduğunda, yükselti eğrilerinin sıkışıklığını incelemek istediğimiz
zaman bu kavramdan yararlanmaktayız. Zihnimiz, bu
kavrama, rasyonel planda çok zayıf bir düzeyde egemense de,
onu kullanmayı bilmektedir, bu kavrama empirik olarak antremanlıdır.
Burada mekan terimi çok muğlak bir anlama sahiptir,
özel olarak Levvin'in topolojik alanını içermektedir ve bu matematikçiye
ters gelse bile, basamak teriminin, ölçme birimi fikrinden
önce varolduğuna işaret etmek gerekir. Öyle görünüyor