Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Doğası Gereği Bilinemez Olan 6 5
bilinebilir kurallara göre tepkide bulunan varlıklar veya şeyler;
fotografik av ya da kovalamaca ile uğraşanlar, fotoğrafı
çekilmek istenen canlıların, güvenlik arayışının tepkisel man­
I ığı içinde kaçınılması gereken garip bir uyaran gibi hissettikleri
kameranın varlığından rahatsız olmalarına bağlı sorunları
iyi bilirler; böcekler, hayvanlar büyük ölçüde bu kategoriye
girerler. Buradaki güçlükler, bir önceki kategoriye kıyasla daha
büyüktür; fakat bunlar nesnel olarak tanınabilir, dolayısıyla
oyunlar teorisinde tanımlandığı gibi doğa ile oyun anlamında
öngörülebilir niteliktedirler.
4. İnsan bilimlerinin ayrıcalıklı konusu olan insanlar ve
laşıdıkları ya da yarattıkları olgular; etnologu ve antropologu
ve aynı ölçüde de, daha teknik amaçlar güden foto muhabirini,
casusu, polisi ilgilendiren kategori özellikle budur.
İnsanlar, kendileri tarafından yapılan bir etkinliği görücü
ve kristalleştirici bir kişi olarak fotoğrafçının varlığından doğrudan
etkilenmektedir. Bu koşullarda, insanlar, bakış alanlarında
fotoğrafçıyı gördükleri ölçüde, onun varlığına hemen
hemen zorunlu olarak tepki göstermektedir; ya onu benimseyip
poz vermektedirler ya da benimsemeyip kaçmakta, uzaklaşmakta
veya karşı çıkmaktadırlar.
Bu durumda sosyal bilimlerin hammaddesi niteliğindeki
insanları konu alan her fotoğraf, zorunlu olarak, şu veya bu
ölçüde "sahte"dir; gözlemci-gözlenen etkileşimi, burada, önemli
bir hale gelmektedir ve şu ya da bu şekilde "görüşülmeli"dir.
Bilimsel olgunun kesinliğini isteme açısından, bir tür ilkesel olanaksızlık
vardır ve bu, belirli bir ölçüde yönlendirilebilir veya
üzerinde oynanabilir olmakla birlikte, tamamen ortadan kaldırılamaz.
Oyun teorisi terminolojisiyle ifade edersek, rakip, partnerine
(ya da fotoğrafı çekilen fotoğraf çekene) bir bakıma -görsel
alanı bozma anlam ında- "zarar vermeyi" istemektedir. Bu
durumun çok çeşitli, değişik şekilleri vardır ve sosyolojik fotoğraf
yöntemiyle yapılan araştırmalar, her zaman sahte görünmeyen,
bazen aslına sadık ve çoğu kez de taraflı ve kısmi görünen
dokümanlarının hazırlanmasında bunları temel almaktadırlar;
Cezayir'in fethi sırasında veya geçen yüzyılda Filistin'de "şahsiyet"
lerin uzun uzun poz verdikleri ilginç fotoğraflar veyahut