Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bir Epistemolojisi: Mantıklar ve Alt Mantıklar 1 2 3
tılarının zahmetli yolunu izleyerek elde edebilir. Yaşamın çoğu
koşullarında insanların çoğu, kendilerini, I. Bölüm'de gördüğümüz,
zihnin lüksünü temsil eden zihinsel bir disipline sokamazlar.
Mantıksal bir akıl yü rütm eye genellikle oldukça kapalıdırlar,
ondan oldukça erken vazgeçerler ve duruma göre, doğru
düşündüğünü varsaydıkları birinin akıl yürütmesine güvenmekle
yetinirler; bu bir otorite kanıtıdır. Kısacası, eğer ispatın
prestiji, ikna etmek bakımından çok büyükse, bu biraz kötüye
kullanılmış bir prestijdir; çünkü insanların çoğu kez ne zamanı,
ne olanakları, ne de bunu denetleme iradeleri vardır.
Aristoteles'ten, ortaçağdan ve matematiksel ispatlamadan
miras aldığımız geleneksel mantıklar, temel olarak ikili (binaire)
sistemlerdir; bir önerme sadece doğru veya yanlış olabilir
ve doğru olmayan, yanlıştır (üçüncü şık, ilke olarak, söz konusu
değil). Bir zincirin halkalarından birinin yanlışlığı, zinciri koparır,
içerdiği tüm mantıksal çabayı ortadan kaldırır. Reichenbach
ve diğer bazıları tarafından mantığın genişletilmesi, bu nedenle
ilginç görünmektedir. Reichenbach'a göre halkaları, olasılıksal
bir tümevarımla bir araya toplanmış bazı iç bağlantılı diziler
(sequences) vardır ve eğer, en azından her bir halkayı birleştiren
olasılıklar yeterince büyük ve zincirler yeterince kısa ise, bundan
yapılan çıkarsamalar (deductions), yüksek bir hakikat olasılığı
taşırlar. Nedensel hakikatin yayılması, ancak, bizim "tutarlılık
mesafesi" dediğimiz belirli bir mesafeden sonra durur. Bu
mesafe, zihnin belirli sayıda akıl yürütme halkalarından sonra,
sezgisel olarak, artık kendine önerilen zincire güvenemeyeceğini
ve akıl yürütmenin herhangi bir yerinde bir çelişki bulunma
olasılığının artmaya başladığını ifade etmektedir. Bu kavramlar
yapay zekâ çalışmalarında ve özellikle Herbert Simon'un Logical
Teorist’ine ilişkin çalışmalarında büyük bir önem kazanmıştır.
Ancak bunlar, insanların çoğu için günlük yaşamdan çok
uzak ve dar bir alanın, "boş zamanda düşünce" (pensee â loisir)
evreninin sınırlarından dışarı çıkamamıştır. Matematiksel veya
mantıksal düşünceye herkes saygı duymaktadır, kimse ondan
kuşkulanmamaktadır, ancak insanların çoğu, onun en rafine
çıkarsama zinciri biçimlerini kullanma eğilimi taşımamaktadır.
Bu açıdan, yaşamın normal koşullarında, ortalama insanın, en