Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bilimlerinin Metodolojik Yanlan 2 1 3
(). Benzerliği Kavrama Yöntemleri
(,,’oğu kez söylendiği üzere bilimsel bir düşüncenin ilk aşaması
farklı objeleri karşılaştırmaya ve sınıflandırmaya dayanır;
hu objeler hakkında herhangi bir ölçü verilemediği durumlarda,
tanımlayamadığımız bir süreklilik çizgisi üzerinde objeleri
yakınlaştırmanın ve benzerliğin, belirsiz bir duygusu devreye
girer. Demek ki benzerlik, tümevarımsal düşüncenin ve yaratma
süreçlerinin tümüyle özsel kavramlarından biridir.
Türlerin tasnifinin, Agricola (De re metallica), Buffon veya
Cuvier gibi en eski yazarları, bunların duyularla alınabilir
görünüşleri yerine açık seçik nitelikler koyarak rasyonel yasalar
saptamışlardır; ancak onların tüm çalışmaları, alışkanlıklar,
gelenekler ve pratikler tarafından daha önce oluşturulmuş
olan kategorilerin geniş bir kritik ve sistematik reformundan
ve bu kategorilerin yerine ayırdedici belirgin kıstaslar geliştirilmesinden
ibaret kalmıştır. Bizi çevreleyen canlı biçimler
konusunda, "türler"in oluşturulmasında Cuvier veya Linne'nin
dehasını ne kadar kabul etmek zorundaysak, İnsanî
emprizme de, ilgili araştırm acıların yaratıcılığını beslemiş
olan -yan lış?- kategorileri oluşturduğu zaman, o kadar değer
vermek zorundayız. Bunda heuristik yöntemler açısından,
hem karşıtlık yöntemini (ben yaratacağım şey adına varolana
"karşıyım ") ve hem de Tucholski'nin "Es İst nicht so, es ist garız
anders"* şeklindeki, "çelişki ilkesi" denilebilecek ünlü formülünü
yeniden bulmaktayız.
Benzerlik veya keyfi birleştirme -am a, bu hiç yoktan daha
iyidir-, demek ki, belirsizin bilimlerinde ve özellikle de bunların
heuristik girişimlerinde, temel yöntemlerden biridir. Benzerlikler,
daha sonra bir doktrin, bir bakış açısı, bir kıstas adına
sorgulanacaklardır; fakat burada bizi ilgilendiren sorun şudur:
Sonra birbirinden ayırmak ve yeniden gruplandırmak üzere,
daha önce nasıl gruplandırma yapıldı?
* "Böyle değil, tamamen başka", (ç.n.)