Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 3 8 Belirsizin Bilimleri
faktörlere ilişkin güçlü bir sezgi temelinde (tersi değil) yapılabileceği
şeklinde de ifade edilebilir.
Bu noktada ilginç bir yol şöyle olabilir; alıkonmuş değişkenlerden
biriyle yüksek korelasyon ilişkisi gösteren değişkenlerden
biri atılabilir; bunun için, araştırmacı, örneğin deneysel olarak
belirlenmesi en güç olanı (ya da en az sürekli olanı veya manipülasyonu
en zor olanı veya anlaşılması en güç olanı) seçebilir.
Çok sayıda değişkene sahip olunduğunda (örnek: 20 ölçek
üzerinde değerlendirilen 40 kavramlı bir anlam farklılaşması
-sem antik diferansiyel- ölçeği), herhangi bir nedenle incelenebilecek
tüm sonuçların (profiller) ikişer ikişer (diagramatik
tarzda) korelasyonlarının tablosunu oluşturma yoluna gidilebilir.
Bu şekilde oluşturulan matrisin a priori temaşası içinde, bir
ilişkisi olup olmadığını görmenin "ilginç" olacağını düşündüğümüz
değişkenler arası (örneğin, Meksikalılık üzerine yapılan
bir araştırmada "ana" profili ile "Nuestra Seftora de Guadalupe"
profili arasında benzerlik veya farklılık var mıdır? Varsa
niçin?) korelasyonların altı çizilerek yeniden irdelenir.
Araştırmacıyı, özellikle elinde çok sayıda kıstas değişkenleri
bulunduğunda, yönlendirecek bir başka kural, tüm itemler
arasında en düşük varyansa sahip olanları elemektir (örneğin
100 ülkede kalkınma olgusunun incelendiği bir araştırmada
"koruyucu bakım" oranı* ile "hastane sayısı" arasındaki ilişki
atılarak, bu oran ile per capita "sıhhi tesisat tamircisi sayısı"
arasındaki ilişki alıkonabilir). Buna karşılık, ortak varyansları
en yüksek ve dolayısıyla en duyarlı olanlar (koruyucu bakım
düzeyi ile kalkınma düzeyi vb) saklanır.
12. Tipler Etrafında Toplama ve
Sosyal Olguların Tipolojisi
Alıkoyduğumuz N sayıda itemi, n boyutlu bir uzayda noktalar
halinde ve bir grafik üstünde temsil ettiğimizde, bu noktalar,
ilk bakışta az çok ayırdedilebilir kümeler halinde toplanmış
olabilirler.
* Taux de Maintenance. Bu konuda bkz. Nuri Bilgin, Eşya ve İnsan, Gündoğan
Yay., 1991. (ç.n.)