Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bir Epistemolojisi: Mantıklar ve Alt Mantıklar 1 3 5
bilim araştırmacılarından bu tür sorular sorması ve kalabalık
kavramını, üye sayısıyla ölçmenin -hatta, kişisel izlenimlerden
çok daha iyi olan bir yaklaşımla, sayıların logaritmasını
alarak ölçmenin- kolay çekimine kapılmaması beklenmelidir.
Belirli bir kamu meydanında toplanmış kalabalıkların
beş ayrı tipte fotoğrafım incelemek, kalabalığın önem ölçeğim
oluşturmak bakımından çok daha etkili görünmektedir.
• İletişim bilimlerinde, yakm ve uzak karşıtlığı gibi basit
ve temel bir kavramı değerlendirmek, telekomünikasyon
mühendisine kolay görünebilir; aynı iletişim süreçlerini ve
bunların sosyal yaşama etkilerini inceleyen psikolog, bu
basit mesafe anlayışından kaçınmaya özen gösterecek ve
davranışın bazı temel özelliklerinden hareketle fenomenolojik
nitelikli bir mesafe ölçeği geliştirmeye çalışacaktır; psikologun
görevi, rakamın kesinliğinden çok kavramın evrenselliğine
ulaşmak olacaktır.
( .'enel olarak şöyle denilebilir; Kökeni kesin bir bilimde bulunan
bir ölçme ölçeği, belirsiz bir olguya uygulandığında, kesin-
I iği yüzünden, yarardan çok zarar getirir; örneğin zaten belirsiz
olan değerlerin sayıları arasında korelasyonlar aramaya
çalışmakla zarar verir.
Burada bir noktayı hatırlamakta yarar var; ölçme aracının
kesinliği, ölçülecek şeyin içrel kesinliği kadar olmalıdır. Ayrıca,
belirsizin bilimlerinin bir ilkesi daha var; bir konuda belirsiz
değişkenlerin (grandeurs) nicelleştirilmesi iradesi, kesinlik
düzeyi, söz konusu bu kavramın kesinlik düzeyi kadar olan
araçsal ölçeklerde kendini ortaya koymak zorundadır.
Bu noktada, araştırmacının zihnine aşağıdaki kurallar yön
vermelidir.
1) Düzen ilişkisi kavramı; bu, psikologların ölçeklenebilirlik
şeklinde nitelendirdikleri veya "Guttman kıstası" denilebilecek
olan ve bir özellikler bütününde kuşku bırakmayacak tarzdaki
düzenlemedir. Burada A, B'yi, B, C'yi, C, D'yi içermektedir.
Eğer bir insanın boyu en azından 1,68 m. ise, bu onun en azından
1.50 m ve a fortiori 1.40 m. vb. olduğunu da ifade etmektedir.
Bu düzen, bir önermeler bütününde her zaman -genellik-