Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

6 2 Belirsizin Bilimleri
olduğunu bildiğimiz, "karşıtlık" (contre) zihniyetiyle sıkı sıkıya
ilişkilidir. Daha sonraki bir bölümde, hatanın en azından onu
düzeltme çabaları nedeniyle nasıl verimli olacağını göreceğiz.
Oluşan bilim açısından, başarısız deneyimler çoğu kez başarılı
deneyimler kadar, hatta pek çok araştırmacıya göre daha fazla
öğreticidir.
İnsan bilimlerinin bir kısmı, belirsiz, karışık ve terminolojisi
şüpheli olguları, meşru ya da kendinden memnun bir kesinlik
iddiasıyla incelemektedir; nitekim, psikanalizden türetilmiş
bilgiler, incelenecek bir dizi alan önermektedir; bilinçaltının
yasaları, kişisel ve sosyal imajiner gibi.
Kavramsallaştırma çabasının, ölçme çabasından ya da hatta
belirgin bir şekilde bundan bir üst aşamada yer alan çelişkiye
düşmeme çabasından son derece daha önemli olduğu alanlar,
bunlar arasında zikredilebilir. Aynı şekilde, algı psikolojisinin
bir dalı olarak estetik, algılanan dünyanın duyumsal biçimlerine
değerlerin atfedildiği koşulları araştırmaktadır. Madem
ki insan zihninin total bir rasyonellik kapasitesinde olmadığı
açıktır, öyleyse bizim dünya görüşümüzde irrasyonel olan kısmın
saptanması ve incelenmesi akla uygundur -ve bu, bilimin
görevlerindendir- çünkü, pek çok etmenin yanı sıra bu irrasyonel
kısım da bir varyans etmeni olarak eylemlerimizi belirlemektedir.
4. Kaynaklarına Göre Belirsizliğin Kategorileri
Bilimin iradesine, şu veya bu şekilde bağlı olmayan çok çeşitli
olgu kategorileri vardır.
• Sahte bilimler, para-bilimler (parasciences): Bunlar,
önemleri ne olursa olsun, zihnin hastalıkları gibi görünmektedirler
ve dolayısıyla böylece ele alınmalıdırlar.
• Dinler, inançlar, irrasyonel şeyler ve benzeri muğlak
olguları inceleyen bazı bilimler vardır; bunların konularının
kendileri belirsizdir ve ancak sosyoloji ve psikoloji gibi biraz
daha kesin olan komşu bilimlerin desteği ile ya da yavaş yavaş
açıklık kazanırlar.