Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 7 6 Belirsizin Bilimleri
nin aşılması durumunda model iyi değildir, yetersizdir ve bu
doyumsuzluğun güdüsüyle, başlangıç analojisi yeniden ele alınır
ve şema çoğu kez karmaşıklığı artırılarak ve aynı tip benzetişim
değişkenlerine dayanan ve dolayısıyla asıl modelle bağdaşan
yeni alt-modeller eklenerek mükemmelleştirilmeye çalışılır.
Bu, sistemik araştırmada yeni bir yolculuktur.
9) Böylece gerçekleştirilmiş şekliyle didaktik modelin yeni
den gözden geçirilmesi bir başka tür fikre götürür; modelle oynamak.
Burada "oynamak" sözcüğü, eğlenceyi çağrıştırmaktadır
ve özellikle insan bilimlerinde ve belirsizin bilimlerinde sistem
araştırması yapan kişinin, "kurgusal bir gerçek"le oynama fikrinde
bulduğu zevki ve duyduğu ilgiyi yadsımak, riyakârlıktır;
olgu, şey, masanın üstüne, oraya konmuştur veya bilgisayara
kaydedilmiştir ve araştırmacı "acaba, şu değişkeni değiştirsek,
ne olur?" tavrı içindedir.
Burada, model, kendi öz heuristik gücünü kazanır; model,
karmaşıklığın nedenlerinin benzetişimi yoluyla karmaşıklığa egemen
oluştur ve araştırmacı, yukarıda işaret ettiğimiz bu eğlendirici
saflığı, bir ölçüde, tekrar bulur. Modelle oynamak için oyun
teorisi anlamında başka yöntemler de vardır; örneğin, modelin
işleyişini keşfetmek için girdi değişkenlerinin seçiminde rastlantının
yönlendirilmesine dayanan "Monte Carlo Yöntemi" gibi.
Bir noktayı daha belirtelim; her ne kadar bu mekanizmalar
doğası gereği çok anlaşılabilir olsa da ve bilimsel araştırmanın
temel amaçlarından biri olan bu anlayış artışım sağlasa da, işleyişinde,
bütünün karmaşıklığı, insan zihninin bilinç alanının
yeteneğinin üstündedir; tek tek aşamaları bizim için anlaşılabilir
olsa da, genel işleyişin kavranması bizi aşmaktadır.
İşte bu nedenle, sistemci modellerini kendi öz zihninin bağlantı
noktaları olarak oluşturmakta ve özellikle bunlarla, ihtiyaç
hissettiği zaman, işlem halindeki tüm değişkenleri (girdi
değişkenleri), belirli bir sıra düzeyiyle birtakım değişikliklere
tabi tutarak ve sonuç değişkenlerinin (çıktı değişkenleri), gerçek
olgu gibi işleyip işlemediğini test ederek, tıpkı bir çocuğun
eklemli bir oyuncakla oynadığı gibi oynamaktadır. Burada
"oyun" sözcüğü şans oyunlarının ve stratejik oyunların teorisi
anlamında değil, Piaget'nin veya bir çocuk psikologunun düşü­