Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 1 4 Belirsizin Bilimleri
Güneş, akşamleyin "yatmak" yerine Toprak ve Gece'nin
derinliklerine girer ve yaşayabilmek için sürekli bir çaba içerisinde
yeraltı dünyasında yol alır. Buna ulaşabilmesi ve ilk
gücüne kavuşabilmesi, dolayısıyla kendi kudretinde yükselebilmesi
için, Güneş'e adanmış insan kanından "kurban" gerekir.
O'nun, gecenin engellerini yenmesini ve ertesi gün yeniden
yaşayabilmesini ancak bu kurbanlar sağlayabilecektir.
Bu gelişmede, tam olarak bir akıl yürütmenin varolduğu
şüphesizdir. Bu akıl yürütmenin bize "irrasyonel" görünmesi
olgusu, özellikle, bizim bilim (bizimki) dediğimiz şeyin,
geçmiş kültürlerin rasyonelleştirme sistemlerine üstün olması
anlamını taşır; Levy-Bruhl bunu daha önce söylemişti. Biz şöyle
diyebiliriz: Güneşin, akıtılan kan miktarına bağlı olarak ortaya
çıkışı hakkında istatistiksel bir deney eksiktir burada.
Ancak, mitolojik düşünce tarzında da bir açıklama çabası
var; bize eksik gibi görünen, oluşmakta olan bir düşüncedir.
Onu eleştirmeden önce, anlamak için onun yoluna girmeyi
kabul etmek etnolog ve antropologların çabası olmuştur.
Kolayca daha da ileri gidebiliriz; örneğimizde, eğer dünya
sisteminin esas parçalarından biri olarak güneş tanrısı, varlığım
sürdürmek için kurban almak zorundaysa ve eğer Yağmur
Tanrısı da insanların mısırdan yararlanmak suretiyle yaşamlarım
sürdürmeleri açısından bunun kadar önemliyse, öyleyse
O'nun da eşdeğer miktarda kurbanlar alması gerekir; zira o
da diğeri kadar önemlidir; bir çift oluşturmak için, karşıtlığın
iki terimi eşit olmak zorundadır. Demek ki, Yağmur tanrısının
mısır tarlalarını verimli kılması isteniyorsa, önemi ya da
en azından biçimi bakımından Güneş tanrısınmkilerle eşdeğer
kurbanlar gerekir. Kutsal bir tapınmanın teknolojisi, birtakım
davranışsal kurallar ve bu kuralların denetleyicileriyle (rahipler),
"belirsiz şeylerin memurları"yla yerleşir; bu kişiler için
antropolog, belki yağmur yağdırıcılar (bu henüz kanıtlanmadı)
yerine mühendisleri tercih etse bile, bizim teknolojimizin
mühendislerine duyduğu saygıdan ne fazla ne eksik bir saygı
duyar.
Bilinçli bir epistemolog, bu tür örneklerin bize sunduğu
"irrasyonellik"i hor görmeyi fazla basit bulacaktır. O, kendini ara­