Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

1 3 0 Belirsizin Bilimleri
lidir" (Bachelard). Sosyal bilimlerde, bu açıdan anlamlı olabilecek,
örneğin şu tür durumlar vardır:
• Çevre değişikliği: Levi-Strauss'a göre etnoloğun belirli
bir çevreyle fazla aşina olmadan ve bu çevreye yabancılığı kaybolmadan
önce ilk bakışı, ilk göz atışı önemlidir.
• Seyahat etme : Seyahat, temelde aynı olan birtakım işlevlerin
farklı ortamlarını, dekorlarını, kısa bir süre içinde insanın
bilinç alanına sokmayı sağlamaktadır; örneğin bürokratik
mekanizmaların farklı kültürlerde temel olarak benzer çeşitli
işlevler konusunda sunduğu yapısal gerekler. Bu çerçevede, on
farklı kültürdeki yabancı ülkelere taahhütlü bir koli göndermek,
farklı yanları olan, değişmez birtakım aşamalarda kendini
ortaya koyan bir sürecin özü hakkında mutlaka bazı şeyleri
açığa çıkaracaktır.
• Dil değişikliği: Tüm denotatif ifadeler, bir başka dile çevrildiklerinde
bir başka konotatif sistem içinde yer alırlar. Burada
YVertheimer'ın yeniden kodlama ilkesinin uygulandığı açıkça
görülmektedir.
• Psikotropların etkisi: İyi ayarlanmış dozlarda alman çeşitli
psikotroplar, bilinç alanının genişliğini, zihinsel akıcılığı, kombinezonların
yoğunluğunu ve düşüncenin netliğini artırıcı bir
etkiye sahiptirler. Kahveden alkole kadar çok çeşitli psikotroplar
vardır ve yaratıcılık konusundaki tüm araştırmalar onların
evrensel bir kullanımı olduğunu göstermektedir.
Gözlem düzeyindeki heuristik süreçlerin bu birkaç örneği,
sosyal bilimlerden seçilmiş olmakla birlikte, birtakım başka
alanlara da yayılabilir; doğa bilimlerinde Iaboratuvar değiştirme,
matematiksel yeniden kodlama, şematik yeniden kodlama
gibi olgular, bilimsel araştırmada, hem dar anlamda hem
de geniş anlamda dünyanın seyri ile zihin arasındaki ilişkinin
belirli bir hareketliliğinin (mobilite) oynadığı rolü büyük ölçüde
haklılaştırmaktadır.
"Seyahat", etnoloji ve coğrafyadan başka alanlarda da
bilim sel deneyim olabilir. Aynı şekilde, bir kitabın bir başka
dile çevrilmesi ve özellikle, iki boyutta herhangi bir şematizasyon
("bir plan veya organigram yapınız") sayesinde algılanmış
bir biçimi veya hissedilen bir hakikati ifade etmenizi sağlayan