Abraham Moles - Belirsizin Bilimleri

Belirsizin Bilimlerinde Hata ve Yaratma 2 8 7
■/. Yeni Bir Epistemolojik Durum
"Bir şey icadetmek için iki öğe (kişi) gereklidir; biri kombinezonları
yapar, diğeri, birincinin ona sağladığı şeylerin kümesi
idinden kendisi için önemli olanı seçer, tanır"(Valery).
Kültürümüz, formel mantığın sağladığı tutarlılık çabasını
ve önermelerin biçimi aracılığıyla hatayı önleme iddiasını üstlenmeye
kendini yeterli gördüğü ölçüde, hata ile hakikat arasındaki
sınır küçülür. Mantıksal düşünce, evrensellik iddiasını
lerk eder. Tarihsel açıdan (biraz mahcubiyetle) Yunan düşüncesinin
ve (cesaretle) Heidelberg matematik ekolünün iddiası
olmuş olan, ve bilgi dünyasının en uç noktalarına kadar düşüncenin
tutadığının, evrensel bir mantığın "tutarlı alanı"nı oluşturma
iradesi, diğer büyük kültürel sistemlerin talebi olmamıştır;
bunların çoğu (Hint düşüncesi, Çin düşüncesi, Yahudi düşüncesi),
hatalı önermelerle karşılaşma tehlikesi nedeniyle çok
uzun çıkarsama zincirlerini kendilerine yasaklayarak, "yerel"
(local) bir hakikatle yetinmişlerdir.
Biçimler yaratma işi, araştırmacının esas çalışması olduğu
zaman, "geçici hakikat" ve "hata" birbirinden zor ayırdedilir.
"Mekanik düşünce, bilgisayarın, sonsuz hesap ve çıkarsamaları
olabilir kılarak, dolayısıyla hesaplarımızda ve sayısal tahminlerimizdeki,
çatlakları (faillir, Fehler) ve mantığa aykırılıkları
ortaya çıkararak sürekli pekiştirilmiş bir güvenirlikle getirdiği
düşüncedir. Bu düşünce, insani zihinsel etkinliklerin, onları,
(bu ana kadar) zihnin indirgenemez olan yanında yoğunlaştırarak
ve asıl değeri salt yaratıcılıkta bularak, yeniden dağıtımına
katkıda bulunur. Burada doğru düşünme ihtiyacından çok
yeni düşünme zorunluluğu söz konusudur. Konunun doğruluğu,
evrensel tutarlılık iddiası bakımından, sürekli, her önermede
denetlenip düzeltildiği anda, mantıksal alan, tanımını gereğince,
self-consistant, kendi kendisi ile tutarlıdır; yani sonsuza dek
çelişkisizdir; burada hakikat değeri (V/F), aşamalarından hangisinden
itibaren olursa olsun, tüm mesafelerdeki tüm diğer
iddialarla korelasyon içindedir.
Oysa yakın zamana kadar, zihnimizin gücünü sınırlandıran
etmenlerden biri, bir düşüncenin icrasındaki zorunlu kar­